Φωτογραφίες
Τόγκο
🇹🇬
Το Τόγκο, μια μικρή και στενή λωρίδα γης στη δυτική Αφρική, ανάμεσα στη Γκάνα και το Μπενίν, μπορεί να μην βρίσκεται συχνά στο προσκήνιο, όμως κρύβει μια πολύπλοκη ιστορία και έναν πολιτισμό με βαθιές ρίζες. Από τα χρόνια των αρχαίων βασιλείων και της ακμάζουσας διακίνησης εμπορευμάτων και παραδόσεων μέσω της αφρικανικής ενδοχώρας, μέχρι την εποχή του ευρωπαϊκού αποικιοκρατισμού, το Τόγκο υπήρξε σημείο συνάντησης διαφορετικών πολιτισμικών ρευμάτων. Αρχικά γερμανική αποικία στα τέλη του 19ου αιώνα, πέρασε υπό γαλλική διοίκηση μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και απέκτησε ανεξαρτησία το 1960.
Η μεταποικιακή ιστορία του χαρακτηρίζεται από πολιτική αστάθεια και συγκεντρωτισμό της εξουσίας. Ο Gnassingbé Eyadema κυβέρνησε σχεδόν αδιάλειπτα από το 1967 μέχρι τον θάνατό του το 2005, για να τον διαδεχθεί ο γιος του, διαμορφώνοντας μια από τις πιο μακρόχρονες πολιτικές δυναστείες της ηπείρου. Παρά τις υποσχέσεις για μεταρρυθμίσεις, το πολιτικό σκηνικό παραμένει ελεγχόμενο, με συχνές εντάσεις γύρω από τις εκλογικές διαδικασίες και την ελευθερία του λόγου. Ωστόσο, η καθημερινότητα του τογκολέζικου λαού χαρακτηρίζεται από υπομονή, ιδιαίτερη πολιτισμική έκφραση και μια πνευματικότητα που διαπνέει τη σχέση με τη γη, την κοινωνία και την ιστορία.
Άνθρωποι
Ο πληθυσμός του Τόγκο απαρτίζεται από περισσότερες από 40 εθνοτικές ομάδες, με κυριότερες τους Εwe στον νότο και τους Kabye στον βορρά. Οι παραδόσεις, οι γλώσσες και οι τελετουργίες ποικίλλουν έντονα από περιοχή σε περιοχή, διαμορφώνοντας μια πλούσια πολιτισμική ταυτότητα. Παρότι η χώρα είναι μικρή σε μέγεθος, η πολιτισμική της πολυφωνία είναι εντυπωσιακή. Οι κοινωνίες οργανώνονται σε κοινότητες με ισχυρούς οικογενειακούς και φυλετικούς δεσμούς, ενώ οι παραδοσιακοί αρχηγοί εξακολουθούν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο σε τοπικό επίπεδο.
Η καθημερινή ζωή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη μουσική, τον χορό και την παράδοση. Οι γυναίκες συμμετέχουν ενεργά στην τοπική οικονομία και στην κοινωνική ζωή, ενώ η χειροτεχνία, η υφαντουργία και οι αγορές διατηρούν την αισθητική του παρελθόντος. Παρά τις οικονομικές δυσκολίες, οι Τογκολέζοι είναι γνωστοί για την ευγένεια, τη φιλοξενία και την αξιοθαύμαστη προσαρμοστικότητα τους.
Θρησκείες
Η θρησκευτική ταυτότητα του Τόγκο είναι πλούσια και πολυσύνθετη. Οι μισοί κάτοικοι δηλώνουν χριστιανοί, κυρίως καθολικοί και προτεστάντες και ένα σημαντικό ποσοστό είναι μουσουλμάνοι. Η καρδιά της χώρας όμως χτυπά στις παραδοσιακές αφρικανικές θρησκείες. Ο ανιμισμός και η λατρεία των προγόνων συνεχίζουν να επηρεάζουν την καθημερινότητα, είτε μέσω ξεχωριστών τελετών είτε σε συνδυασμό με τις μονοθεϊστικές θρησκείες.
Το βουντού, παρόλο που έγινε ευρύτερα γνωστός μέσω της διασποράς του στη Δυτική Αφρική και την Αμερική, έχει τις ρίζες του σε αυτή την περιοχή (και το γειτονικό Μπενίν). Οι τελετές, τα φυλαχτά, οι ιερείς και οι πνευματικοί καθοδηγητές είναι ενεργό κομμάτι της κοινότητας, και η πίστη στους αόρατους δεσμούς μεταξύ ζωντανών και νεκρών παραμένει κεντρική στην τογκολέζικη κοσμοαντίληψη. Αυτή η πολυεπίπεδη πνευματικότητα προσδίδει στον πολιτισμό του Τόγκο μια μυσταγωγική υπόσταση, βαθιά συνδεδεμένη με τη φύση και τις προγονικές μνήμες.
Τόποι
Το Τόγκο εκτείνεται από τον Ατλαντικό Ωκεανό μέχρι τις παρυφές του Σαχέλ, διασχίζοντας εύφορες πεδιάδες, λόφους και βουνά. Στο νότο βρίσκεται η πρωτεύουσα Λομέ, παραθαλάσσια πόλη με αποικιακά κτίρια, αγορές γεμάτες χρώματα και έντονη πολιτιστική ζωή. Η πόλη λειτουργεί ως πύλη της χώρας προς τον υπόλοιπο κόσμο, συνδυάζοντας αστικό τοπίο με παραδοσιακά αφρικάνικο χρώμα.
Προχωρώντας προς το εσωτερικό, βρίσκεται το όρος Τόγκο, με παραδοσιακά χωριά και καταρράκτες, καθώς και την πόλη Kpale, κέντρο της φυλής Ewe. Στο κεντρικό Τόγκο εκτείνονται πεδιάδες και γεωργικές περιοχές, ενώ στα βόρεια, το κλίμα γίνεται πιο ξηρό και σαβανοειδές, φιλοξενώντας την πολιτισμικά ξεχωριστή περιοχή των Καμπιέ, με τρόπο ζωής διαφορετικό από του νότου. Αν και λιγότερο γνωστό στον τουριστικό χάρτη, το Τόγκο προσφέρει αυθεντικές εμπειρίες, μακριά από τον μαζικό τουρισμό, με τοπίο και ανθρώπους που παραμένουν αυθεντικοί, ζεστοί και βαθιά ριζωμένοι στη γη τους.
Μια μινιατούρα της Δυτικής Αφρικής
Δεκέμβριος 2023
Tο Τόγκο είναι η ενδιάμεση χώρα της τριπλέτας του ταξιδιού που ξεκίνησε από το Μπενίν και θα συνεχιστεί στη Γκάνα. Συνήθως συνδυάζεται άλλωστε με το Μπενίν καθώς οι δύο αυτές χώρες μοιάζουν αρκετά γεωγραφικά και πολιτισμικά. Καθώς με το συνταξιώτη μου εξερευνήσαμε αρκετά το Μπενίν από τα παράλια μέχρι το βορρά, αποφασίσαμε να μην αφιερώσουμε πάνω από 2-3 μέρες στη μικρή αυτή χώρα που επιφυλάσσει γνώριμες και παρόμοιες εμπειρίες. Αυτό που θα σημαδέψει τελικά την επίσκεψη μας, είναι μια περιπέτεια με τις αρχές, σε σχέση με τη νόμιμη είσοδο μας στη χώρα, μια ιστορία που δεν υπάρχει λόγος να αναλυθεί φλύαρα εδώ.
Το νότιο, παράλιο τμήμα της χώρας, από τα σύνορα του Μπενίν μέχρι τα σύνορα της Γκάνα, είναι μια απόσταση μόλις 50 χιλιομέτρων.
Στο δυτικό άκρο, αγγίζοντας τη μεθόριο της Γκάνα, βρίσκεται η πρωτεύουσα Lomé. Παρά τις γενικές ομοιότητες με το Μπενίν, οι δύο πρωτεύουσες απέχουν αισθητικά πολύ περισσότερο από τη γεωγραφική τους απόσταση. Σε αντίθεση με το γενικά “τακτοποιημένο”Cotonou (η επίσημη πρωτεύουσα του Μπενίν είναι το Πόρτο-Νόβο, το Κοτονού όμως αποτελεί το πραγματικό διοικητικό κέντρο), το Lomé είναι χαοτικό, σκονισμένο και με κυκλοφοριακή συμφόρηση. Δηλαδή μια τυπική εικόνα αφρικανικής πρωτεύουσας και ειδικά της Δυτικής Αφρικής. Η βόλτα στην πόλη δεν είναι εύκολη, ούτε ιδιαίτερα ευχάριστη. Το Lomé είναι μεγάλο και σημαντικό λιμάνι και αυτό έχει ως συνέπεια την έντονη κυκλοφορία βαρέων οχημάτων που μεταφέρουν εμπορεύματα από κα προς το χώρο φόρτωσης των πλοίων. Το να βαδίζει κανείς κάτω από την έντονη ζέστη, το καυσαέριο, το χώμα που σηκώνουν τα οχήματα αυτά και το γενικότερο κομφούζιο, κάνουν την εμπειρία όχι ιδιαίτερα ευχάριστη. Στο κέντρο δε βρίσκει κανείς εστιατόρια ή cafe για να ξαποστάσει, όμως η βόλτα μου δίνει μια αξιόλογη αλληλεπίδραση με τον ντόπιο πληθυσμό που είναι φιλικότατος, χαμογελαστώς και ελαφρώς παραξενεμένος από την παρουσία λευκών που περπατούν ασκόπως στο δρόμο. Σκέφτομαι ότι πολλοί μπορεί να επιλέξουν το Lomé ως σημείο εισόδου στη Δυτική Αφρική και αναλογίζομαι το σοκ και ενδεχομένως την απογοήτευσή τους. Ευτυχώς η ευρύτερη περιοχή έχει πολλά σημεία ενδοαφέροντος για να “αποζημιώσει” τον επισκέπτη. Μεταξύ άλλων, τη σημερινή μέρα αποφασίζουμε να δούμε την περίφημη αγορά βουντού. Καβάλα σε δυο moto taxi, καταφέρουμε να επιβιώσουμε στους δρόμους της πόλης και να φτάσουμε στην αγορά.
Στα προάστια της Λομέ βρίσκεται το περίφημο Marché des Fétiches. Που δεν έχει τίποτα εντυπωσιακό, παρά μόνο ξύλινους πάγκους με κρανία νεκρών πιθήκων και άλλων άγριων ζώων, φίδια, τα φτερά και οστά κάθε λογής. Υποτίθεται ότι η αγορά λειτουργεί ως θεραπευτικό κέντρο για όσους αναζητούν διεξόδους μέσω των πνευματικών δυνάμεων της φύσης, αλλά εγώ το μόνο του διακρίνω είναι μια αισχρή τουριστική παγίδα. Η υπάιθρια αυτή αγορά απαιτεί εισιτήριο εισόδου 3000 δυτικοαφρικανικών φράγκων (CFA) και 2000 επιπλέον για τις φωτογραφίες. Το συνολικό ποσό, περίπου €7.5 δεν είναι εξωφρενικό, αλλά εξωφρενικό θεωρώ το να υποστηρίξω οικονομικά και ηθικά τη θανάτωση αυτών των δύσμοιρων ζώων. Προλαβαίνω να βγάλω από τον εξωτερικό χώρο μερικές φωτογραφίες πριν διαμαρτηρηθούν οι “καταστηματάρχες” και με προπυλακήσουν, ενώ τους αγνοοώ χαρακτηρηστικά.
Το κατάλυμα που βρήκαμε online είναι τελικά αρκετά έξω από το Lomé και δυσανασχετώ γι’ αυτή την αστοχία μας. Τελικά όμως είναι μια όαση σε σχέση με τον πανικό της πόλης, ένα καθαρό δωμάτιο σε μια ήσυχη γειτονιά και με πρόσβαση σε μια όμορφη παραλία με κοκοφοίνικες. Σε αυτό το ήσυχο σημείο δεν έχω προσδοκία στο να βρούμε να φάμε κάτι. Όμως προς μεγάλη μας έκπληξη, ένα παραθαλάσσιο εστιατόριο είναι σε λειτουργία, κάτω από τις φοινικιές και τα υπέροχα χρώματα του δειλινού, με μοναδικούς πελάτες εμάς.
Στην καρδιά του Λόμε βρίσκεται το Κεντρικό Παζάρι, ένας λαβύρινθος από πάγκους, βοή, χρώματα και αρώματα που αντικατοπτρίζει τον παλμό της καθημερινής ζωής στο Τόγκο. Εδώ, το εμπόριο εκτός οικονομική δραστηριότητα είναι και μορφή κοινωνικής συναναστροφής.
Το παζάρι τα έχει όλα, όπως τυπικά οι υπαίθριες αγορές στην Αφρική. Από φρέσκα φρούτα και τοπικά καρυκεύματα μέχρι υφάσματα μπατίκ, υποδήματα και χειροποίητα αξεσουάρ, φαρμακευτικά βότανα και είδη βουντού.
Το Τόγκο είναι προορισμός που δεν εντυπωσιάζει με μνημεία, ούτε κραυγάζει με αξιοθέατα. Το Τόγκο αφήνει στον ταξιδιώτη ένα αίσθημα οικειότητας, σαν κάτι που έχει ξαναδεί αλλά και συνάμα είναι πρωτόγνωρο γι’ αυτόν.
Έτσι είναι όμως γενικότερα η Αφρική. Στην Αφρική (πλην ελάχιστων εξαιρέσεων) δεν έρχεσαι για τα μνημεία, τους αρχαιολογικούς χώρους, τα αριστουργήματα των τεχνών, τη διασκέδαση, τη γαστρονομία. Στην Αφρική έρχεσαι για τη μαγεία, αυτή που πηγάζει σε κάθε γειτονιά, σε κάθε καθημερινή στιγμή, μια μαγεία που δεν προκαλείται από τις τελετουργίες του βουντού αλλά από τις ψυχές του λαού της.
©Αλέξανδρος Τσούτης
.
