Υεμένη

Το πρώτο πράγμα που αντικρίζω κατά την άφιξη, είναι μια ομάδα μαυροφορεμένων γυναικών που σα φαντάσματα κατευθύνονται από την υποφωτισμένη αίθουσα αφίξεων στον τελωνειακό έλεγχο. Προσπαθώ να επικοινωνήσω με sms με τον άνθρωπο που έχει μεριμνήσει για την έγκριση της βίζας μας έχοντας στα χέρια μου μερικά χαρτιά με αραβικά κείμενα και το εθνόσημο της δημοκρατίας της Υεμένης. Είναι η δεύτερη φορά που επιχειρώ να επισκεφθώ τη χώρα και η αποτυχία έκδοσης βίζας ελπίζω να μην επαναληφθεί και μάλιστα στο έδαφός της. Τελικά ο άνθρωπος εμφανίζεται πίσω από μία πόρτα. Υπάρχει ένα… μικρό πρόβλημα με τη βίζα! Όχι κάτι σημαντικό απ’ ότι μας βεβαιώνουν κάποιοι αγνώστου ιδιότητας άνθρωποι. Οι αριθμοί προέγκρισης δεν αντιστοιχούν στους αριθμούς της βίζας. Για να μην περιμένουμε ώρες μέχρι να ξημερώσει και λυθεί το θέμα προτείνουν να αφήσουμε τα διαβατήριά μας εκεί! Είναι απαράβατος κανόνας το να μην παραδίδει κανείς τα ταξιδιωτικά του έγγραφα. Πόσω μάλλον σε αγνώστους και ειδικά σε μια χώρα που βρίσκεται σε ημιεμπόλεμη κατάσταση, με απολυταρχικό καθεστώς, με οδοφράγματα του στρατού στους δρόμους… Μα πώς θα μπούμε σ’ αυτή τη χώρα χωρίς διαβατήριο; Τελικά η νύστα επικρατεί της λογικής. Παίρνουμε τους δρόμους για την πόλη χωρίς κανένα χαρτί στα χέρια μας εκτός από ένα απόκομμα με έναν αριθμό τηλεφώνου κάποιου που δεν κατάλαβα τι ιδιότητα έχει. Στο δρόμο υπήρχαν πράγματι οδοφράγματα του στρατού που για καλή μας τύχη δε μας σταμάτησαν. Φτάνουμε σε μια κατασκότεινη πόλη που δείχνει τρομακτική ανάμεσα στα σοκάκια και τα ψηλά πλίνθινα κτίρια. Η πόλη έχει blackout. Το ξενοδοχείο Dawood, που δεν ξέρω αν επιβίωσε απ’ τους μελλοντικούς βομβαρδισμούς, είναι ένας επταώροφος πύργος του 17ου αιώνα και από τα ελάχιστα καταλύματα που παρέμεναν σε λειτουργία στην παλιά πόλη. Ανεβαίνοντας με κόπο μια πολύ στενή σκάλα με απότομα σκαλιά και κουβαλώντας το σάκο ήταν μια ακόμα ευχάριστη δοκιμασία. Τα δωμάτια είναι βγαλμένα από τις 1000 και μια νύχτες, όπως και η θέα στη σκοτεινή πόλη. Υπό το φως των κεριών και το σκότος της κόπωσης δε θα απολαύσω την πλήρη εικόνα με το στρωμένο με παραδοσιακά χαλιά δωμάτιο, τα χρωματιστά τζαμάκια στους φεγγίτες, τα σφυρήλατα μπρούτζινα τραπεζάκια και διακοσμητικά, τα παλιά ξυλόγλυπτα έπιπλα. Το πρωινό φως θα μου αποκαλύψει το μεγαλείο αυτού του τόπου.

Η Sana’a απλώνεται σα δαντέλα κάτω από την ανεμπόδιστη θέα της ταράτσας του μικρού ξενοδοχείου. Το μπεζ της λάσπης με το λευκό κέντημα του ασβέστη, οι μιναρέδες των τζαμιών και τα βουνά που υψώνονται στο βάθος του οροπεδίου δημιουργούν ένα θέαμα που με αφήνει έκθαμβο. Το άγχος μου για το διαβατήριο με κάνει να εγκαταλείψω τη μοναδική θέα και να κατέβω τρέχοντας τα μεγάλα σκαλιά των επτά ορόφων. Ευτυχώς τα διαβατήρια ήταν εκεί μαζί με το πολύτιμο αυτοκόλλητο. Το πρωινό στην Υεμένη είναι πλούσιο. Φρέσκο ψωμί, μέλι, κάποια είδη ομελέτας με τομάτα, συκώτι και άλλα.

Δειλά δειλά βγαίνουμε στα σοκάκια της πόλης θαυμάζοντας τα κεντημένα με περίτεχνες ασβεστωμένες δαντέλες, ψηλά κτίρια της περιτειχισμένης παλιάς πόλης. Η πανέμορφη αυτή χώρα δυστυχώς δεν ήταν ποτέ ασφαλής και οι απαγωγές ξένων πολιτών δεν ήταν σπάνιο φαινόμενο τα προηγούμενα χρόνια. Οι απαγωγείς συνήθως ζητούσαν κάποια πολιτικά ανταλλάγματα από την κυβέρνηση και απελευθέρωναν τα θύματά τους μετά από μια περίοδο φιλοξενίας. Όμως προσφάτως η κατάσταση αυτή είχε αλλάξει επικίνδυνα μαζί με την πολιτική αστάθεια στη χώρα και υπήρξαν ομηρείες και επιθέσεις σε ξένους τουρίστες με αιματηρή κατάληξη. Αυτό που δε γνωρίζαμε βαδίζοντας στους δρόμους της Sana’a, στην πολυσύχναστη κεντρική πλατεία Tahrir όπου τριγυρνάμε ήσυχοι έχοντας μόλις κάνει συνάλλαγμα στην τράπεζα, είναι πως μόλις δυο μέρες πριν είχαν απαχθεί τρεις ξένοι υπήκοοι, μέρα-μεσημέρι, μπροστά στα μάτια του κόσμου. Απ ότι διάβασα, αφέθηκαν μετά από αρκετούς μήνες με χρηματικό αντάλλαγμα.

https://www.bbc.com/news/world-middle-east-20817731

Η Υεμένη μετά από περιόδους οθωμανικής και βρετανικής αποικιοκρατίας και μοναρχίας οδηγήθηκε τη δεκαετία του ’60 σε ταραχές υποκινούμενες έξωθεν και διαχωρίστηκε σε δύο εχθρικά αντιμαχόμενα κράτη με αρκετές πολεμικές συρράξεις μεταξύ τους. Το 1990 τελικά ενώνεται και πάλι στο σημερινό ενιαίο κράτος χωρίς ποτέ όμως να κοπάσουν οι αψιμαχίες μεταξύ φυλών, πολιτικών παρατάξεων και συμφερόντων στη φτωχή αυτή χώρα. Σε όλα αυτά έρχονται να προστεθούν παραστρατιωτικές οργανώσεις όπως η Al Qaeda και τελικά να οδηγηθεί η χώρα σε πραξικοπήματα, στον αιματηρό εμφύλιο που μαίνεται μέχρι σήμερα και την επακόλουθη ανθρωπιστική κρίση.

Στα πρόθυρα αυτής της τραγικής εξέλιξης, οι μοναδικοί τουρίστες στην πρωτεύουσα της χώρας αυτής ήμασταν εμείς. Οι άνθρωποι ήταν όλοι πρόσχαροι, φιλικοί και ζητούσαν να τους βγάλουμε φωτογραφίες, με εξαίρεση τις γυναίκες που σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να στρέψεις το φακό προς το μέρος τους. Οι υπαίθριες αγορές της πόλης δεν είχαν να ζηλέψουν τίποτα από τα χρώματα και την ποικιλία αγαθών άλλων αραβικών πόλεων. Ένας παππούς με πλησίασε προτείνοντάς μου να αγοράσω τη jambiya που φορούσε. Πρέπει να είχε ανάγκη τα λιγοστά χρήματα που ζητούσε κι εγώ είχα τη χαρά του να αποκτήσω ένα σουβενίρ με την ομορφιά της παλαιότητάς του. Το καμπύλο αυτό ξίφος που είναι αναπόσπαστο στοιχείο της αμφίεσης των ανδρών, αποτελεί δείγμα τιμής και πρέπει να παραμένει στη θήκη του, διαφορετικά δηλώνει πρόκληση για διαμάχη. Εκτός από το όπλο αυτό όμως, στους δρόμους κυκλοφορούν και κάποιοι πολίτες με ένα kalashnikov στον ώμο! Κάποια στιγμή συναντάμε στο δρόμο μια νεαρή κοπέλα που από το καλυμμένο κεφάλι της διακρίνονταν δυτικά χαρακτηριστικά και ξανθά μαλλιά. Πλησιάζοντάς την για να τη ρωτήσουμε κάτι εκείνη τρόμαξε και στη συνέχεια ζήτησε συγνώμη για την επιφυλακτικότητά της που ήταν δείγμα της κατάστασης που επικρατούσε. Εμείς πάλι κυκλοφορούσαμε με κάθε εξωστρέφεια και κοινωνικότητα προς όποιον συναντούσαμε. Μετά το μεσημέρι όλοι αρχίζουν να μπουκώνουν το στόμα τους με το ήπιο ναρκωτικό Qat, ένα στυφό χορτάρι που μετατρέπεται σε πολτό στα παραφουσκωμένα μάγουλα ανδρών, γυναικών με την κάλυψη του hijab, ακόμα και παιδιών. Η χαλάρωση και η διάθεση για κουβέντα που τους προκαλεί είναι φανερή και οι ρυθμοί της χώρας επιβραδύνονται ακολούθως.

Πρωινό ξύπνημα για την αναχώρηση προς τη Socotra. Καθώς απολαμβάναμε το πρωινό μας, ο συνταξιδιώτης μου με ενημερώνει ότι ο ταξιτζής που είχαμε βρει χθες και με δυσκολία του περιγράψαμε πως θέλουμε μεταφορά προς το αεροδρόμιο, μας περιμένει έξω. Χαλαροί λοιπόν κάποια στιγμή αποφασίζουμε πως είχε περάσει η ώρα για να διαπιστώσω… πως δεν επρόκειτο για το ταξί μας αλλά για ένα από τα αμέτρητα σαραβαλιασμένα αυτοκίνητα τύπου station wagon που κυκλοφορούν στην πόλη και μοιάζουν μεταξύ τους. Μια τέτοια απροσεξία μπορεί να τινάξει το ταξίδι στον αέρα. Βγαίνουμε από τα σοκάκια και τρέχουμε προς τον κεντρικό δρόμο ψάχνοντας μάταια για ταξί. Ο ιδιοκτήτης ενός μικρού μαγαζιού διακρίνοντας την ανησυχία μας, μας ρωτά. Χωρίς δεύτερη σκέψη, κλείνει το μαγαζί του και προσφέρεται να μας πάει με το αυτοκίνητό του στο αεροδρόμιο. Με ανακούφιση βρισκόμαστε μέσα στο αεροπλάνο που θα μας πάει στον πολυπόθητο προορισμό. Μια ενδιάμεση στάση στο λιμάνι του Aden και μετά από μια διαδρομή παράλληλα με την ατελείωτη ακτή στο σχεδόν ακατοίκητο νότο της χώρας, άλλη μια στάση στην πόλη Mukalla. Στην πόλη αυτή τα παιδιά ενός σχολείου με τις μαυροφορούσες δασκάλες τους μπήκαν στο αεροπλάνο για μια σύντομη επίσκεψη. Στο τελευταίο σκέλος ο κυβερνήτης μας καλεί στο πιλοτήριο πάνω από τα μαγευτικά νερά της Αραβικής θάλασσας. Η νήσος Socotra εμφανίζεται με τα απόκοσμα χρώματά της. 

Ο Saaber που θα είναι ο guide μας, μας υποδέχεται και μετά από μια στάση του οδηγού για προμήθεια qat , γευματίζουμε με φρέσκα ψάρια σε έναν καφενέ παρέα με κατσίκες που έπιναν… καφέ και Αιγυπτιακούς γύπες που έτρωγαν τα αποφάγια.

Συνεχίζουμε για τα αξιοθέατα του νησιού, με αμμοθίνες που ξεκινούν από τη θάλασσα και φτάνουν μέχρι τις κορυφές των βουνών, σε τοπία που δεν υπάρχει ίχνος άλλης ανθρώπινης παρουσίας. Η κοπιαστική ανάβαση σε αυτές χαρίζει απαράμιλλη θέα. Η διανυκτέρευσή μας θα γίνεται σε ελεύθερο camping, σε διαφορετική παραλία κάθε μέρα. Το πρόγραμμα της δεύτερης μέρας περιλαμβάνει μια κοπιαστική πεζοπορία στην κορυφή ενός βουνού όπου υπάρχει ένα μεγάλο σπήλαιο με σταλακτίτες. Η διαδρομή είναι κατάφυτη με τα σουρεαλιστικά ενδημικά bottle trees και cucumber trees.

Επιστρέφοντας καταβεβλημένοι από την εξουθενωτική ζέστη θα βουτήξουμε θαυμάζοντας τον πλούσιο βυθό του Ινδικού ωκεανού. Οι πεζοπορίες συνεχίζονται και τις επόμενες μέρες, με τα αποκαλυπτικά τοπία της εξωπραγματικής χλωρίδας. Δάση από το “εξωγήινο” Dragon Blood tree, χωράφια με ανθισμένα Bottle Trees, ορεινές λίμνες και πηγές, βαρκάδα στην τρικυμιώδη θάλασσα μέχρι την παραλία Shaoub με τα τυρκουάζ νερά, και επιστροφή στο ψαροχώρι Qalansiya, πέρασμα από την “πρωτεύουσα” Hadibo για προμήθειες. Φρέσκα ψάρια, ρύζι και γλυκό τσάι σε αφθονία, στα ερημικά τοπία του νησιού.

Στην παραλία Aomak υπήρχε συνωστισμός όμως. Μια μεγάλη παρέα εκπατρισμένων από τη Σαουδική Αραβία, με εμφανή οικονομική επιφάνεια, απολάμβαναν αρχοντικές απολαύσεις. Μας προσκάλεσαν στο στρωμένο με χαλιά υπαίθριο “παλάτι” τους, μας πρόσφεραν πλούσιο φαγητό και τσάι και βόλτα με καμήλες. Η πέμπτη και τελευταία μέρα στο νησί  μας αποκάλυπτε άλλο ένα τοπίο που κόβει την ανάσα. Ο Saaber μας λέει να κλείσουμε τα μάτια μας μέχρι να φτάσουμε στην κορυφή ενός λόφου. Η τεράστια λιμνοθάλασσα Detwah απλώνεται επιβλητικά μπροστά μας με το κατάλευκο της άμμου και το υδάτινο σμαραγδί να παραλλάσσονται κάτω από τα παιχνίδια του φωτός. Στις αναμνήσεις της Υεμένης που αναπολώ, ανεξίτηλο θα μείνει το παρακάτω περιστατικό. Ένα πρωί ξυπνώντας στο μέρος που είχαμε κατασκηνώσει, βλέπουμε τον Saaber να κρατά ένα μάτσο τσαλακωμένα χαρτονομίσματα των 50 ευρώ που βρήκε σκορπισμένα στους γύρω θάμνους. Μας είπε να ελέγξουμε μήπως είχαμε χάσει χρήματα. Ο συνταξιδιώτης μου ανακαλύπτει ότι το money belt του είχε σκιστεί και όλα τα λεφτά του είχαν πέσει. Η τιμιότητα και η καλοσύνη αυτού του λαού επισφραγίστηκε στο όνομα αυτού του παιδιού που ζει σε ένα από τα πιο ακριτικά σημεία του πλανήτη.

Επιστρέφοντας στη Sana’a έχουμε πια ξεθαρρέψει και κινούμασταν με περισσή άνεση, ίσως εσφαλμένα. Μάλιστα συναντήσαμε και τους μοναδικούς άλλους τουρίστες, να κυκλοφορούν με ένοπλη συνοδεία! Η πληροφορία του ότι μπορούμε να επισκεφτούμε κάποιες άλλες κοντινές πόλεις μας κάνει να αψηφήσουμε τον υποτιθέμενο κίνδυνο και να φύγουμε για ένα ολιγοήμερο ταξίδι. Η πραγματοποίησή του γίνεται υποχρεωτικά με ντόπιο guide, νοικιασμένο όχημα και τις απαραίτητες άδειες σε φωτοτυπίες πολλών αντιγράφων που παραδίδονταν σε κάθε σημείο ελέγχου ούτως ώστε να ελέγχεται αν κάτι πάει στραβά και… εξαφανιστούμε. Ο guide είναι ένας εξαιρετικά καλλιεργημένος άνθρωπος, καθηγητής ισπανικών στο πανεπιστήμιο της πόλης. Ζούσε αρκετά χρόνια στην Κούβα και την Ισπανία όπου ήταν παντρεμένος, αλλά επέστρεψε στην πατρίδα του και δημιούργησε οικογένεια σύμφωνα με αυτό που προστάζουν οι τοπικές παραδόσεις. Μας δήλωσε ότι αν γίνει κάτι, θα προτάξει τον εαυτό του μπροστά σε κάθε απειλή για να μας προστατέψει. Δεν είναι και ιδιαίτερα καθησυχαστική βέβαια αυτή η δέσμευση αυτοθυσίας, μιας και σε τέτοιες περιπτώσεις δεν έχει σημασία ποιος θα πάει πρώτος. Οι διαδρομές στα ορεινά χωριά της Υεμένης είναι μαγευτικές. Χωριά από πέτρα υψώνονται σα φυσική συνέχεια του άνυδρου τοπίου. Φτάνοντας στη Manakha, μια πόλη χτισμένη αμφιθεατρικά, θα περπατήσουμε στην πολύβουη αγορά της με τη σοκαριστική θέα σφαγμένων ζώων. Θα απολαύσουμε μια βραδιά χορού και φανταστικής μουσικής από μια μπάντα που έπαιζε ούτι και ήρθε στο ξενοδοχείο ειδικά για μας.

Θα συνεχίσουμε στο εκπληκτικής ομορφιάς οχυρωμένο χωριό Al Hajjarah. Μέσα στα έρημα σοκάκια του, μια νεαρή κοπέλα και η μητέρα της μου κάνουν νόημα να μπω στο σπίτι τους. Αρκετά παράδοξο σε μια αυστηρά ισλαμική χώρα. Έχω χάσει τους συνταξιδιώτες μου αλλά παίρνω το θάρρος να μπω σε ένα ξένο σπίτι όπου θα μπορούσαν άνετα να μου κολλήσουν ένα kalashnikov στο μέτωπο και να μη με ξαναδεί κανείς. Η νεαρή κοπέλα τρέχει σε κάποιο δωμάτιο να κρυφτεί από το βλέμμα μου ενώ η γριά μητέρα, μου κάνει νόημα να ανέβω στην ταράτσα από την ασφυκτικά στενή χωμάτινη σκάλα. Πραγματικά η θέα ήταν ανεπανάληπτη αλλά ο φόβος μου θα με κάνει να την απολαύσω βιαστικά. Στις πόλεις Shibam-Kaukabahn μια ομάδα παιδιών μας υποδέχτηκε με χαρές και γέλια. Ο άτακτος αρχηγός της “συμμορίας” με τη λευκή του κελεμπία είχε διάθεση bullying και άρχισε να ξεστομίζει αντιαμερικανικά συνθήματα! Τα βράδια αποφεύγαμε να κυκλοφορούμε στις πόλεις αυτές. Μια περίεργη ηρεμία επικρατούσε στην πετρόχτιστη πόλη Thula, όπως και παντού στις κλειστές κοινωνίες της Υεμένης.

Μια οικογένεια σταμάτησε με το αμάξι της και οι μαυροφορεμένες γυναίκες μας προσκάλεσαν στο σπίτι τους όταν θα επιστρέφαμε στην Sana’a. Δυστυχώς ο αριθμός τηλεφώνου μάλλον γράφτηκε λάθος και χάσαμε αυτή την ευγενική πρόσκληση. Επιστρέφοντας στην πρωτεύουσα επισκεφτήκαμε το μεγαλοπρεπές Grand Mosque, που δεν ταιριάζει και πολύ με τη φτωχή εικόνα της χώρας. Η πρωτοχρονιά του 2013 μας βρήκε στην επιστροφή από ένα δείπνο σε ένα από τα λίγα εστιατόρια της πόλης. Όμως ο ταξιτζής ζήτησε ένα αδικαιολόγητο ποσό που αρνηθήκαμε να του δώσουμε. Εκείνος άρχισε να ωρύεται αναστατώνοντας την ησυχία της γειτονιάς και προσελκύοντας κόσμο προς το μέρος μας. Ένας από τους παρευρισκόμενους, ένας φανερά καλλιεργημένος νεαρός έδωσε στον ταξιτζή τα χρήματα που απαιτούσε και με μεγάλη δυσκολία δέχτηκε να του αποδώσουμε το ποσό, επισφραγίζοντας το αίσθημα φιλοξενίας των Υεμενιτών. Παρά το απροσδόκητο “ποδαρικό”, το 2013 μας υποδέχτηκε με κόψιμο βασιλόπιτας -την κουβαλούσε ως έκπληξη όλες τις μέρες ο συνταξιδιώτης- στην ταράτσα του ξενοδοχείου με φόντο μια πόλη μυθική…
Το ταξίδι σε έναν από τους πιο συγκλονιστικούς τόπους που έχω βρεθεί φτάνει στο τέλος του και αναμένουμε την πτήση της επιστροφής αργά το βράδυ. Για λόγους οικονομίας δεν έχουμε κρατήσει δωμάτιο και περνάμε το χρόνο μας τρώγοντας και πίνοντας τσάι στην αυλή του ξενοδοχείου. Η νύχτα είναι κρύα όμως κι εμείς απροετοίμαστοι για τον απρόσμενο καιρό. Οι άνθρωποι του ξενοδοχείου μας ρώτησαν το λόγο που μας κάνει να ξεροσταλιάζουμε αντί να αναπαυόμαστε στο δωμάτιο κι εμείς απαντήσαμε με στερεοτυπικό τρόπο πως δεν έχουμε χρήματα. Αμέσως προσφέρθηκαν να μας δώσουν δύο δωμάτια δωρεάν κι εμείς ντροπιασμένοι δεχτήκαμε το ένα προσπαθώντας να το αφήσουμε όπως το βρήκαμε. Ανακαλώντας τις μνήμες της μαγικής Υεμένης, θλίβομαι για τον αιματηρό εμφύλιο και τον επακόλουθο λιμό που πλήττει τον πολύπαθο λαό και εύχομαι η ειρήνη να βασιλέψει ξανά.
©Alexandros Tsoutis