Ιαπωνία

Οι αλλόκοτες συνήθειες στης Ιαπωνίας

Είναι δύσκολο να απαριθμήσει και να κατανοήσει κανείς τις καθημερινές συνήθειες των Ιαπώνων. Θα προσπαθήσω να παρουσιάσω κάποιες από αυτές που έχω γνωρίσει.

---

Tουαλέτες

Oι τουαλέτες στην Ιαπωνία αποτελούν ένα… ιδιαίτερο αξιοθέατο. Εξυπακούεται ότι είναι όλες πεντακάθαρες, ακόμα και οι δημόσιες τουαλέτες παρουσιάζουν κλινική εικόνα απολύμανσης και σε πολλές περιπτώσεις αποτελούνται από ένα ευρύχωρο δωμάτιο με πολλές παροχές από διευκολύνσεις ΑΜΕΑ έως αλλαξιέρες βρεφών. Η πιο χαρακτηριστική ιδιαιτερότητα όμως είναι άλλη. Οι λεκάνες σε όλες τις τουαλέτες της χώρας είναι γεμάτες αυτοματισμούς και ηλεκτρικές λειτουργίες. Το κάθισμα είναι θερμαινόμενο και υπάρχουν πάντα προϊόντα απολύμανσης του. Στα πλάγια υπάρχουν διάφορα κουμπιά, με κύρια λειτουργία την εκτόξευση χλιαρού νερού για πλύση των ευαίσθητων περιοχών. Συνήθως υπάρχουν ξεχωριστά κουμπιά που στοχεύουν στα σημεία που χρειάζονται οι αδρές, οι γυναίκες, καθώς και για την οπίσθια περιοχή. Κάποιες φορές υπάρχει λειτουργία στεγνώματος με θερμό αέρα. Ένα άλλο κουμπί που συναντάται λιγότερο συχνά, παίζει ήχους τρεχούμενου νερού καλύπτοντας τους φυσικούς ήχους της ανθρώπινης διαδικασίας. Το καζανάκι συνήθως παρουσιάζει και αυτό κάποια ιδιαιτερότητα, καθώς διαθέτει μια μικρή βρύση στην οποία μπορεί να ξεπλύνει τα χέρια του ο χρήστης, την ώρα που γεμίζεται το δοχείο.

---

Κάπνισμα

Μια ακατανόητη ιδιαιτερότητα είναι το ότι δεν επιτρέπεται το κάπνισμα στο δρόμο, παρά μόνο σε οριοθετημένους χώρους. Αυτό δε θα ήταν καθόλου παράδοξο, όμως εκπλήσσεται κανείς που την ίδια στιγμή το κάπνισμα επιτρέπεται σε εστιατόρια, μπαρ και ξενοδοχεία, κάτι που δεν είναι πολύ ευχάριστο για τους μη καπνιστές.

Εκτός από το τσιγάρο, αποτελεί ασέβεια να τρώει κάποιος περπατώντας στο δρόμο. Στις αγορές street food ο καθένας τρώει σταθερός σε κάποιο σημείο χωρίς να ενοχλεί τα πλήθη συμπολιτών του. Στους δρόμους επίσης δεν υπάρχουν κάδοι απορριμάτων. Είναι πολύ δύσκολο να βρει κανείς σημεία για να απαλλαχθεί από κάποιο σκουπίδι και μόνη ελπίδα είναι να το δώσει σε κάποιο πρόθυμο υπάλληλο καταστήματος. Λέγεται ότι οι κάδοι αφαιρέθηκαν πριν μερικές δεκαετίες, όταν σημειώθηκαν βομβιστικές επιθέσεις με εκρηκτικά τοποθετημένα μέσα σε αυτούς.

---

Εκσυγχρονισμός και αναχρονισμός

Αν και είναι υπερσύγχρονη χώρα, οι Ιάπωνες εμμένουν σε κάποιες αναχρονιστικές συνήθειες.

Οι πιστωτικές κάρτες δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες. Σε μικρά εστιατόρια και καταστήματα, μόνο τα μετρητά είναι αποδεκτά.

Το φαξ όχι μόνο δεν έχει αποσυρθεί από την κυκλοφορία, αλλά αποτελεί κύριο τρόπο απομακρυσμένης επικοινωνίας.

Σε πείσμα των καιρών και της διαδικτυακής εποχής, υπάρχουν ακόμα DVD clubs που νοικιάζουν ταινίες και είναι μεγάλα καταστήματα που βρίσκονται παντού. Σε αυτά υπάρχει τμήμα με ταινίες ερωτικού περιεχομένου, που βάσει νόμου έχουν καλυμμένα με mosaic τα γεννητικά όργανα.

Οι Ιάπωνες αγαπούν πολύ τα παιχνίδια με τις δαγκάνες που διεκδικείς ένα λούτρινο ζωάκι ή μια μπάλα με κάποιο δωράκι. Υπάρχουν παντού μεγάλα καταστήματα με τέτοια παιχνίδια, αλλά και με video games.

Διαδεδομένα είναι επίσης τα κέντρα διασκέδασης με νεαρές υπαλλήλους που προσφέρουν παρέα. Νεαρές κοπέλες ντυμένες με ευφάνταστες στολές μαθήτριας, εργάζονται ως “κράχτες” στους δρόμους του Τόκιο και ενοχλούνται αν τις φωτογραφίσεις.

Οι Ιάπωνες δεν είναι ανοιχτά ερωτικός λαός και δεν επιδίδονται σε περιπτύξεις σε δημόσιους χώρους. Υπάρχουν όμως πολλά ξενοδοχεία ημιδιαμονής, όπου τα ζευγάρια κάθε ηλικίας συναντώνται με διακριτικότητα. Τα καταλύματα αυτά είναι πιο οικονομικά από τα συνήθη ξενοδοχεία και πολύ ευρύχωρα, συνήθως διακοσμημένα με kitch θεματικό ντεκόρ, με θεματολογία όπως διάστημα και πλανήτες, comics κλπ. Διαθέτουν επίσης παιχνιδομηχανές, σύστημα karaoke, ερωτικά βοηθήματα. Λόγω εξοικονόμησης κόστους, διαμείναμε αρκετές φορές σε τέτοια καταλύματα. Συνήθως η είσοδος είναι αυτόματη και δεν έρχεσαι σε οπτική επαφή με υπάλληλο στη ρεσεψιόν. Μόλις κλείσει η πόρτα του δωματίου κλειδώνει και πρέπει να πληρώσεις το αντίτιμο της χρομοχρέωσης (σε μετρητά) για να βγει.

---

Μετρό & μετακινήσεις

Φυσικά, όπως και σε άλλες πολιτισμένες χώρες, είναι ασέβεια το να μιλά κανείς στο κινητό μέσα στο μετρό και τα μέσα μεταφοράς. Ακατανόητο είναι όμως το ότι οι σταθμοί μετρό συχνά δεν έχουν διευκολύνσεις όπως κυλιόμενες σκάλες και οι ανελκυστήρες είναι σπάνιοι, δυσχεραίνοντας τη μετακίνηση των ΑΜΕΑ αλλά και όλων των πολιτών που μεταφέρουν αποσκευές.

Η κυκλοφοριακή αγωγή είναι υποδειγματική, οδηγοί και πεζοί κινούνται με κανόνες και δε διανοείται κανείς να τους παραβεί. Είναι αυτονόητο το ότι δεν παραβιάζει κανένας πεζός τον ερυθρό σηματοδότη σε διαβάσεις. Λίγο περισσότερο επικίνδυνοι είναι οι ποδηλάτες, που κινούνται με ταχύτητα ξαφνιάζοντας τον ασυνήθιστο επισκέπτη.

Η Ιαπωνία διαθέτει ένα από τα πιο προηγμένα, αξιόπιστα και γρήγορα συστήματα μεταφορών στον κόσμο, με έμφαση στα τρένα και ιδιαίτερα στα Shinkansen (τρένα υψηλής ταχύτητας), τα οποία αποτελούν σύμβολο τεχνολογίας και ταχύτητας στη χώρα.

Το σιδηροδρομικό δίκτυο της Ιαπωνίας καλύπτει όλη τη χώρα και προσφέρει ποικιλία επιλογών, από τοπικά τρένα μέχρι τα φημισμένα Shinkansen. Τα Shinkansen, γνωστά και ως “τρένα-βολίδες”, συνδέουν μεγάλες πόλεις, όπως το Τόκιο, το Κιότο, την Οσάκα και τη Χιροσίμα, φτάνοντας ταχύτητες που αγγίζουν τα 320 χιλιόμετρα ανά ώρα. Το δίκτυο Shinkansen είναι εξαιρετικά ασφαλές και ακριβές, καθώς τα τρένα αναχωρούν και φτάνουν στην ώρα τους, με αποκλίσεις που συνήθως δεν ξεπερνούν τα δευτερόλεπτα.

Οι μεγάλες πόλεις, όπως το Τόκιο, η Οσάκα και η Ναγκόγια, διαθέτουν εκτεταμένα συστήματα μετρό που συνδέονται με το τοπικό σιδηροδρομικό δίκτυο, διευκολύνοντας τις μετακινήσεις εντός των πόλεων. Το μετρό του Τόκιο είναι ένα από τα μεγαλύτερα και πιο πυκνά στον κόσμο, με δύο κύρια δίκτυα: το Tokyo Metro και το Toei Subway. Παρά την πολυπλοκότητα, το μετρό είναι εξαιρετικά οργανωμένο, και οι επιβάτες μπορούν να βασίζονται στους αγγλικούς χάρτες και τις πινακίδες.

Η μεγαλύτερη εταιρεία σιδηροδρόμων είναι η Japan Railways (JR), που διαχειρίζεται τόσο τα Shinkansen όσο και τα περισσότερα τοπικά και περιφερειακά τρένα. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές ιδιωτικές σιδηροδρομικές εταιρείες που καλύπτουν συγκεκριμένες περιοχές και προορισμούς

Η χρήση των IC cards (όπως οι Suica και Pasmo) είναι πολύ διαδεδομένη στην Ιαπωνία και διευκολύνει την πρόσβαση σε τρένα, μετρό και λεωφορεία, προσφέροντας ανέπαφη χρέωση. Αυτές οι κάρτες μπορούν να φορτιστούν και να χρησιμοποιηθούν και σε καταστήματα ή αυτόματους πωλητές.

Μία σημαντική πρακτική και οικονομική διευκόλυνση αποτέλεσε γστο παρελθόν το Japan Rail Pass που προσφέρει (αποκλειστικά για ξένους επισκέπτες) απεριόριστη πρόσβαση στο δίκτυο τρένων της JR για διάστημα 7, 14 ή 21 ημερών. Το 2023 όμως η τιμή της σχεδόν διπλασιάστηκε, καθιστώντας ίσως ασύμφορη την αγορά της.

Τα λεωφορεία είναι επίσης σημαντικό μέρος των μεταφορών, ειδικά σε απομακρυσμένες περιοχές ή μικρότερες πόλεις. Σε πόλεις όπως το Χιροσίμα, το τραμ παραμένει δημοφιλές και λειτουργεί ως εναλλακτική λύση στο μετρό.

Ένα χαρακτηριστικό των ιαπωνικών μεταφορών είναι η ευγένεια και η εξυπηρέτηση που παρέχεται στους επιβάτες. Οι εργαζόμενοι στους σταθμούς και τα τρένα είναι πάντα πρόθυμοι να βοηθήσουν, και στοά βαγόνια τηρείται από τους επιβάτες υποδειγματική ησυχία και σεβασμός για τους συνεπιβάτες. Και ενώ όλοι είναι προσηλωμένοι στις οθόνες των κινητών τους ή ακούνε μουσική, κανείς δεν ομιλεί στο τηλέφωνο, κάτι που θεωρείται μεγάλη αγένεια.

---

Διαμονή

Σε μια χώρα που ο χώρος -ιδιαίτερα στις μεγαλουπόλεις- είναι τόσο περιορισμένος και τόσο ακριβός, είναι επόμενο τα δωμάτια των ξενοδοχείων να είναι συνήθως πολύ μικρά, αλλά ιδιαίτερα εργονομικά μελετημένα.

Τα capsule hotels είναι ένας μοναδικός τύπος καταλύματος που ξεκίνησε στην Ιαπωνία και προσφέρει στους ταξιδιώτες έναν πρακτικό και οικονομικό τρόπο διαμονής, ειδικά σε μεγάλες πόλεις. Αντί για τα παραδοσιακά δωμάτια, οι πελάτες φιλοξενούνται σε μικρές, αυτόνομες κουκέτες, όχι απαραίτητα σε μορφή κάψουλας. Οι θάλαμοι είναι συνήθως μεγέθους περίπου δύο μέτρων μήκους και ενός μέτρου πλάτους και ύψους. Είναι αρκετές για έναν ενήλικα να κοιμηθεί άνετα, αλλά χωρίς τον χώρο που προσφέρει ένα κανονικό δωμάτιο. Το εσωτερικό περιλαμβάνει ένα στρώμα, φως, πρίζες και μερικές φορές μια μικρή τηλεόραση ή ραδιόφωνο. Είναι δημοφιλή λόγω των σχετικά χαμηλών τιμών τους, που τα καθιστούν ιδανικά για ταξιδιώτες με περιορισμένο προϋπολογισμό ή για επαγγελματίες που χρειάζονται διαμονή για μία νύχτα. Τα μπάνια, οι τουαλέτες, καθώς και οι χώροι χαλάρωσης είναι κοινόχρηστοι και διαθέτουν ανέσεις όπως ντους, σάουνα και καρέκλες μασάζ. Τα capsule hotels έχουν κοινόχρηστα ντουλάπια ή χώρους αποθήκευσης για τις αποσκευές. Παρόλο που οι κάψουλες δεν είναι δωμάτια με πόρτα, έχουν κουρτίνα ή συρόμενη πόρτα για την ιδιωτικότητα του κάθε επισκέπτη. Ωστόσο, οι χώροι είναι μικροί και μπορεί να χρειαστεί χρόνος για να προσαρμοστεί κανείς στην περιορισμένη αυτή διάσταση.

Mια ιδιαίτερη και αυθεντική κατηγορία καταλυμάτων στην Ιαπωνία, προσφέρει τη δυνατότητα στους επισκέπτες να κοιμηθούν σε παραδοσιακά ιαπωνικά φουτόν (futon) στο πάτωμα, αντί για το κλασικό δυτικού τύπου κρεβάτι. Συνήθως το δάπεδο είναι θερμαινόμενο και στρωμένο με τατάμι, ιαπωνικά χαλάκια φτιαγμένα από άχυρο ρυζιού, με σφιχτή ύφανση. Έχουν ένα ήπιο άρωμα που προσδίδει μια φυσική ατμόσφαιρα και ένα αίσθημα της γαλήνης στον χώρο.

Oι επισκέπτες βγάζουν τα παπούτσια τους στην είσοδο και φορούν ειδικές παντόφλες, ή μένουν ξυπόλυτοι για να διατηρήσουν το τατάμι καθαρό. 

Ryokan / Οnsen

Όπως τα jjimjilbangs στην Κορέα, τα θερμά λουτρά onsen της Ιαπωνίας είναι μια δημοφιλής κοινωνική συνήθεια της τοπικής κουλτούρας. Τα κοινόχρηστα λουτρά έχουν ξεχωριστούς χώρους για άνδρες και γυναίκες, αλλά υπάρχουν και ελάχιστα κοινά, όπως ένα υπαίθριο που επισκεφθήκαμε στο Beppu.

Tο πιο άβολο ίσως κομμάτι της εμπειρίας για πολλούς είναι το να εμφανιστεί γυμνός μπροστά σε αγνώστους, καθώς ο κανόνας των onsen είναι η γυμνή περιβολή. 

Βασικός κανόνας για τα λουτρά, είναι ότι προηγουμένως απαιτείται ντους καθαριότητας. Υπάρχουν σειρές όρθιων ντους αλλά και καθήμενων με πλαστικά σκαμπό όπου  ακουμπούν τα οπίσθια τους χωρίς ανησυχία δερματικών νοσημάτων. Το άλλο ιδιαίτερο γεγονός, όπως και στην Κορέα, είναι το ομολογουμένως μικροσκοπικό μέγεθος του αναπαραγωγικού συστήματος της πλειοψηφίας των παρευρισκομένων ανδρών, που σε συνδυασμό με το δασώδες τρίχωμα της περιοχής κάνει τα πράγματα… αόρατα.

Πολλά ξενοδοχεία έχουν τα δικά τους λουτρά, όμως τα ryokan είναι τα πιο παραδοσιακά καταλύματα με ιδωτικό onsen, προσφέροντας μια αυθεντικά απολαυστική εμπειρία. Είναι γενικά ακριβά αλλά περιλαμβάνουν πλήρες πακέτο με γεύματα.

Τα ξενοδοχεία ημιδιαμονής στην Ιαπωνία, γνωστά ως love hotels (ラブホテル), προσφέρουν διαμονή για μερικές ώρες ή για ολόκληρη τη νύχτα. Τα love hotels έχουν τη δική τους ιδιαίτερη θέση στην ιαπωνική κουλτούρα, παρέχοντας στους πελάτες ένα μέρος με διακριτικότητα και άνεση για ιδιωτικές στιγμές. Όμως δεν περιορίζονται σε αυτή τη χρήση, καθώς αποτελούν προσιτή επιλογή και για όσους χρειάζονται προσωρινή ανάπαυση ή θέλουν να ζήσουν μια ιδιαίτερη και οικονομική εμπειρία διαμονής. Πολλά δωμάτια είναι διακοσμημένα με θεματικούς χώρους, όπως εξωτικά τοπία, φουτουριστικά σκηνικά ή παραδοσιακά ιαπωνικά στοιχεία.  Συνήθως περιλαμβάνουν τζακούζι, μεγάλα κρεβάτια, μυστηριώδεις φωτισμούς, μεγάλες τηλεοράσεις με ταινίες ερωτικού περιεχομένου, βιντεοπαιχνίδια καθώς και είδη προσωπικής φροντίδας ή και σεξουαλικά βοηθήματα. Στην υποδοχή συνήθως ο επισκέπτης δεν έχει επαφή με το προσωπικό και η κράτηση γίνεται είτε με την κάλυψη κουρτίνας, είτε μέσω μηχανήματος. Το check-out είναι επίσης αυτοματοποιημένο. Το αγχωτικό του όλου εγχειρήματος -εκτός από το ότι η διακόσμηση των χώρων είναι στα όρια του kitsch ή και του τρομακτικού- είναι ότι η πόρτα των δωματίων κλειδώνει κατά την είσοδο και ξεκλειδώνει μόνο πληρώνοντας το χρονικό αντίτιμο στο ειδικό μηχάνημα, το οποίο δέχεται μόνο μετρητά! Αναρωτιέμαι σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, όπως σε σεισμό που είναι συχνός στη χώρα, πώς μπορεί να “δραπετεύσει” κανείς! Τα καταλύματα αυτά πιθανόν δεν αποτελούν συνήθη επιλογή των τουριστών, όμως εμείς τα βρήκαμε πρακτικά, άνετα και οικονομικά.

---

Αγγλικά

Οι Ιάπωνες παρά τη μόρφωση τους, γνωρίζουν ελάχιστα αγγλικά και αδυνατούν να συνεννοηθούν έστω και με νοήματα. Ευτυχώς η χρήση του google translate διευκολύνει την επικοινωνία και επίσης βοηθά την κατανόηση των επιγραφών που συνήθως είναι μόνο στα Ιαπωνικά.

---

Διατροφή

Η ιαπωνική κουζίνα φημίζεται για την απλότητα, τη φρεσκάδα των υλικών και την αρμονία γεύσεων. Βασίζεται στο ρύζι, το ψάρι, τα θαλασσινά και τα λαχανικά, ενώ δίνει έμφαση στην αισθητική και τη λεπτότητα των γεύσεων, με το σούσι να αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Όμως ιαπωνική κουζίνα δεν είναι μόνο το σούσι, δεν είναι καν το κυρίαρχο είδος διατροφής. Άλλα δημοφιλή πιάτα είναι το ράμεν, το οποίο συνδυάζει noodles με ζωμούς και ποικιλία υλικών, ή τα τεμπούρα, δηλαδή τηγανητά λαχανικά ή θαλασσινά σε ελαφρύ κουρκούτι. Το σασίμι, που αποτελείται από φρέσκα κομμάτια ωμού ψαριού, και τα παραδοσιακά bento, μικρά γεύματα σε κουτάκια, ενσωματώνουν την φιλοσοφία της ισορροπίας και του μέτρου. Η ιαπωνική κουζίνα διαθέτει ποικιλία γεύσεων που συμπληρώνει η σάλτσα σόγιας, το πικάντικο wasabi και το mirin, που συνοδεύουν τα πιάτα, προσφέροντας μια ιδιαίτερη και πλούσια γαστρονομική εμπειρία.

Στην ιαπωνική κουζίνα, αν και τα θαλασσινά πρωταγωνιστούν, το κρέας κατέχει επίσης σημαντική θέση, ιδιαίτερα στις σύγχρονες γαστρονομικές προτάσεις. Ένα από τα πιο διάσημα είδη κρέατος είναι το wagyu, το ιαπωνικό μοσχάρι, που ξεχωρίζει για την εξαιρετική του υφή και το αισθητό λίπος, προσδίδοντας πλούσια και τρυφερή γεύση. Το εκλεκτότερο και ακριβότερο είναι το περίφημο Kobe beef.

Επίσης, το κοτόπουλο χρησιμοποιείται σε διάφορα παραδοσιακά πιάτα, όπως το γιακιτόρι, όπου μαριναρισμένα κομμάτια κοτόπουλου ψήνονται στη σχάρα σε μικρά καλαμάκια. Το χοιρινό κρέας είναι δημοφιλές στο τονκάτσου, δηλαδή τηγανητό φιλέτο πανέ, το οποίο σερβίρεται με λάχανο και σάλτσες. Στην ιαπωνική κουζίνα, το κρέας δεν χρησιμοποιείται συνήθως σε μεγάλες ποσότητες, αλλά αποτελεί μέρος μιας ισορροπημένης σύνθεσης, ενώ συχνά σερβίρεται σε λωρίδες που ψήνονται από τον ίδιο τον πελάτη σε εστία πάνω στο τραπέζι του, όπως και το Korean beef.

Τα εστιατόρια, όπως και κάθε χώρος στην Ιαπωνία είναι περιορισμένου εμβαδού. Αυτό σημαίνει ότι φιλοξενεί λίγους πελάτες κάθε φορά και υπάρχει χρόνος αναμονής με καθίσματα έξω από το κατάστημα.

Συνεχίζεται…