ΤΟ ΤΡΕΝΟ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ
(Το τρένο του σιδηρομεταλλεύματος)
Πρόκειται για τη μεγαλύτερη σε μήκος αμαξοστοιχία στον κόσμο, με μήκος που φτάνει τα 3χλμ. Λειτουργεί από το 1963, (με κάποιες διακοπές λόγω πολέμων στην περιοχή) και μεταφέρει σιδηρομετάλλευμα από τα κοιτάσματα του Zouerat στην έρημο Σαχάρα, έως το λιμάνι του Nouadhibou στον Ατλαντικό, σε μια διαδρομή 700χλμ παράλληλα με τα σύνορα της Δυτικής Σαχάρας.
Το τρένο αποτελεί σημείο ενδιαφέροντος για πολλούς επισκέπτες στη χώρα που επιλέγουν να ταξιδέψουν παράτυπα πάνω στα βαγόνια με το ορυκτό. Κάποιοι το θεωρούν εμπειρία ζωής, προσωπικό κατόρθωμα ή κύριο λόγο επίσκεψης στη χώρα.
Προσωπικά το θεωρώ κάπως υπερεκτιμημένο στόχο, υπάρχουν σίγουρα πολλές ακόμα αλησμόνητες εμπειρίες για κάποιον έμπειρο ταξιδιώτη.
Σίγουρα όμως αποτελεί έναν πολύ διασκεδαστικό, δωρεάν και σχετικά πρακτικό τρόπο μετακίνησης στο σημείο αυτό που δεν υπάρχει συντομότερη οδική σύνδεση.
Η 12ωρη διαδρομή από τον οικισμό του Choum -ή εναλλακτικά 16 ώρες από Zouerate- στο Nouadhibou και τις ακτές του Ατλαντικού, έχει μοναδική παρέα έναν ουρανό με διαμαντένια άστρα, ενώ στο τέλος της διαδρομής η ανατολή στην έρημο είναι αλησμόνητη. Η νύχτα είναι κρύα πάνω στο βαγόνι και χρειάζεται κουβέρτες, υπνόσακους και ρουχισμό πολύ ενισχυμένο σε σχέση με τις ημερήσιες θερμοκρασίες στην Αφρική. Το σημαντικότερο όμως στοιχείο που επηρεάζει την άνεση του ταξιδιού είναι η έντονη σκόνη του μεταλλεύματος που παρασύρεται από τον αέρα και λούζει τον επιβάτη με ένα μαύρο στρώμα. Η μάσκα είναι απαραίτητη για προστασία του αναπνευστικού από τη μουτζούρα, το παραδοσιακό τουρμπάνι καθίσταται χρήσιμο και για τα μάτια χρειάζονται γυαλιά κλειστού τύπου.
Στον οικισμό του Choum η 12ωρη αναμονή δεν περνά εύκολα. Δεν υπάρχει κατάλυμα ή εστιατόριο, μόνο δυο μπακάλικα και ένα σπίτι που μερικές γυναίκες φιλοξενούν στη σάλα τους ελάχιστους -ντόπιους κυρίως- περιηγητές. Οι γυναίκες τρώνε ολες μαζί από ένα μεγάλο δίσκο με ρύζι και κάτι που βρομάει σαν ψάρι. Το ψάρι φαντάζομαι πως έφτασε ως εδώ με το τρένο που θα χρησιμοποιήσω κι εγώ, και δε θα ήταν και οι καλύτερες συνθήκες. Αποφασίζω να κάνω δίαιτα σήμερα.
Οι σιδηροτροχιές διασχίζουν την άκρη του οικισμού και σε απόσταση κάποιων μέτρων είναι το σύνορο του Sahrawi, ενός κράτους μη αναγνωρισμένου που αποτελεί διαφιλονικούμενο έδαφος με το Μαρόκο. Δεν υπάρχει κάποιο σηματοδοτημένο σύνορο που να οριοθετεί τα κράτη, όμως έχω διαβάσει πως η περιοχή είναι ναρκοθετημένη.
Σε ένα κατάστημα-αποθήκη βρίσκω κάποια μικρή ποικιλία σε κουβέρτες, χαλιά και μεταχειρισμένα ρούχα. Αγοράζω ένα φτηνό κουβερλί σπέσιαλ, με κατωσέντονο και μαξιλαροθήκη, συσκευασμένο σε νάιλον θήκη με φερμουάρ την οποία σκοπεύω να χρησιμοποιήσω επίσης. Σκέφτομαι… μήπως να το κρατήσω για προίκα; Κατά τις 7:00μμ κυκλοφορεί μια φήμη ότι το τρένο θα περάσει στις 7:30. Κάποιοι ντόπιοι μου λένε να τους ακολουθήσω για να σταθούμε στο σωστό σημείο επιβίβασης. Τους ενημερώνω ότι σκοπεύω να ταξιδέψω πάνω στο μετάλλευμα και όχι στο μοναδικό βαγόνι επιβατών όπως εκείνοι. Τους φαίνεται παράλογο που θα ταξιδέψω μέσα στο κρύο και τη μουτζούρα, μου φαίνεται παράλογο που θα ταξιδέψουν μέσα στο βρόμικο, κλειστοφοβικό κουτί. Κατά τις 8:00 και ενώ έχει πέσει το σκοτάδι βλέπω στο βάθος το φως της μηχανής. Αναθαρρώ, το “κτήνος” έρχεται, με σιδηροδρομική ακρίβεια! Έχω ήδη βάλει το μεγάλο σακίδιο σε μια σακούλα σκουπιδιών, το αρπάζω και πλησιάζω τις ράγες έτοιμος για επιβίβαση. Απογοήτευση, η ντιζελομηχανή δε σύρει κανένα βαγόνι πίσω της κι εγώ μένω χαζός με τις αποσκευές στα χέρια. Κάθομαι στην αναπαυτική πέτρα μου και ως αγχώδης που είμαι αρχίζω να ανησυχώ, μήπως δεν περάσει τρένο σήμερα; Μια γυναίκα εμφανίζεται μετά από λίγο και μου λέει κάτι στα αραβικά κουνώντας αρνητικά το δάχτυλο. What? Της λέω. Train! Εκείνη κουνά το κεφάλι και μουρμουρίζει κάτι με ύφος: “Εγώ πάντως στο είπα”. Με ζώνουν τα φίδια. Πώς θα φύγω από εδώ αν δεν περάσει; Περνάει και άλλη ντιζελομηχανή με 4-5 βαγόνια καυσίμων, αλλά ούτε αυτό είναι το περίφημο τρένο. Κατά τις 9:00 εμφανίζεται πάλι φως στον ορίζοντα. Δεν είναι αμάξι, τρένο είναι… αλλά δεν ακούω ισχυρό θόρυβο. Δε μπορεί να είναι το “κτήνος”, σκέτη μηχανή θα είναι πάλι. Κι όμως! Το κτήνος σε όλο του το μεγαλείο περνάει από μπροστά μου επιβλητικό και αφού περάσουν κάμποσα βαγόνια, σταματά.
Τρέχω να διαλέξω βαγόνι, ενώ από την απέναντι πλευρά εμφανίζεται ένα αγροτικό που μοιάζει με αστυνομία ή κάτι άλλο και ο οδηγός με ρωτά: Comment ça va? Bien απαντώ, άει παράτα μας κι εσύ! Σκαρφαλώνω στο βαγόνι με προσοχή να μη γκρεμοτσακιστώ, ενώ το μεγάλο σακίδιο το τραβώ αργότερα με ένα σχοινί που του έχω δέσει.
Καλώς όρισα στο τρένο της ερήμου.
Στρώνω σεντόνι πάνω στην μουτζούρα του μεταλλεύματος, ασφαλίζω σακίδιο με τα φωτογραφικά μέσα στη νάιλον θήκη του κουβερλί και όλο μαζί σε μια ακόμα σακούλα σκουπιδιών. Βρίσκω βολικό σημείο πάνω στο βουνό με το ορυκτό. Τρώω μια μπάρα για βραδινό, πίνω και νεράκι. Θα το κάψουμε απόψε κυρ’ Στέφανε, όπως λέει και μια εθνική σταρ. Προσοχή μόνο στο μπουκάλι με το νεράκι μην το σπάσω και με βρουν παστό απ την αφυδάτωση το πρωί. Παρέλειψα να πάρω φακό κεφαλής, έκανα πατέντα δένοντας το φακό χειρός στη ζώνη μου, αλλά δεν είναι πολύ αποτελεσματικό. Μια ντιζελομηχανή λίγο παρακάτω ρίχνει από την αντίθετη κατεύθυνση κόντρα φως και βοηθάει κάπως να τακτοποιηθώ. Μετά από 15 λεπτά περίπου, ένα απότομο κλώτσημα χωρίς κάποιο ήχο που να προειδοποιεί (άλλωστε η μηχανή είναι μισό χιλιόμετρο μακριά) δίνει εκκίνηση. Έχει ακόμα ζέστη, μάλλον το πρωί που θα πλησιάζω τον Ατλαντικό θα πέσει η θερμοκρασία όπως λένε. Δεν περνάει ούτε μισή ώρα και τα πράγματα αλλάζουν ραγδαία. Η θερμοκρασία πέφτει απότομα και από τους 33 βαθμούς Κελσίου που είχε τη μέρα, τώρα ίσως πλησιάζει τους 10, την εποχή αυτή θα αγγίξει τους 5-6 μέσα στη νύχτα. Το παπλωματάκι αποδεικνύεται καλή αγορά, όμως ο αέρας το διαπερνά. Αρχικά βάζω τα πόδια μου μέσα στη μία σακούλα σκουπιδιών όπου βρίσκεται και ο μικρός σάκος με τα φωτογραφικά. Είναι άκρως αποτελεσματικό. Ευτυχώς έχω προνοήσει και έχω ακόμα δυο μεγάλες σακούλες απορριμμάτων. Τις στερεώνω πάνω από το παπλωματάκι με προσοχή να μην τις πάρει ο αέρας και με αυτό τον τρόπο θα ταξιδέψω άνετα. Είναι μάλλον βασιλικές ανέσεις σε σχέση με το πώς βιώνει μια νύχτα κάποιος άστεγος οπουδήποτε στον κόσμο. Μόνο το λάστιχο της μάσκας με ενοχλεί και θα ήθελα και ένα μαξιλάρι πιο μαλακό, δε βολεύει το σακίδιο ως προσκέφαλο…
Μοιάζει με ταξίδι διαγαλαξιακό, τα άστρα τα πιο λαμπρά που έχω δει! Αν απλώσω το χέρι θα κλέψω μια χούφτα διαμάντια απ’ το στερέωμα. Και η ημισέληνος, ίδια όπως στη σημαία της χώρας, οριζόντια μου χαμογελά. Τα όνειρα μπλέκουν με την πραγματικότητα, άλλωστε αυτό που ζω είναι πιο έντονο από τα όνειρα ενός φευγαλέου ύπνου.
Το κτήνος βρυχάται, στριγκλίζουν ανατριχιαστικά οι σιδηροτροχιές, τα βαγόνια ταλαντεύονται αριστερά-δεξιά σα να πλέουν σε τρικυμία, όμως εγώ το απολαμβάνω, όπως τη λανθάνουσα ανάμνηση του νανουρίσματος στο βρεφικό λίκνο μου.
Για να τιθασεύσεις το κτήνος πρέπει να σεβαστείς τη μανία του, ν’ ακολουθήσεις το κάλπασμα καβάλα στη ράχη του, μέχρι η ωκεάνια αύρα να κατευνάσει τις φλόγες στα σωθικά του.
Η νύχτα δεν ήταν καθόλου άνετη, όμως κατάφερα να κοιμηθώ έστω και για λίγο. Το στίγμα στο χάρτη δείχνει πως πλησιάζουμε στην ακτή, δεν έχει φέξει ακόμα, ανυπομονώ να αντικρίσω την όψη του κτήνους.
Στην έρημο χαράζει ανεμπόδιστα, αρχίζω να διακρίνω τη χωρίς τελειωμό φιδίσια γραμμή και το μαύρο σύννεφο του σιδήρου να παρασύρεται στον ουρανό της ροδαυγής. Γι αυτές τις τελευταίες ώρες του ταξιδιού άξιζε όλος ο κόπος του υπολοίπου. Οι πρώτες ηλιαχτίδες ζεσταίνουν και πάλι το ταλαιπωρημένο κορμί που αποχαιρετά την κλίνη από μαύρη σκόνη. Μερικά κοπάδια καμήλες κοιτούν αδιάφορα το τρένο που περνά, σαν κάτι το συνηθισμένο.
Λίγο έξω από το Nouadhibou το υδάτινο στοιχείο κάνει την παρουσία του, μια ρηχή λιμνοθάλασσα. Το τρένο σταματά έξω απ΄ την πόλη. Καθώς κατεβαίνω βλέπω ένα παλιό αμάξι Mercedes έρχεται με ταχύτητα προς το μέρος μου σηκώνοντας σκόνη στο ανώμαλο έδαφος. 250 uguiya του προτείνω αποφασιστικά κι εκείνος ελλείψει άλλων πελατών δέχεται. Δε νοιάζεται για τη μαυρίλα που κουβαλάω, άλλωστε το όχημα έχει περισσότερη σκόνη από εμένα. Πάει μια βόλτα στο τέλος της αμαξοστοιχίας όπου βρίσκεται το σαραβαλιασμένο βαγόνι επιβατών, αναζητώντας κι άλλους επιβάτες, αλλά δε βρίσκει. Το κατάμαυρο πλέον παπλωματάκι θα το αφήσω δωράκι στον οδηγό.
Όλο το οδοιπορικό του ταξιδιού στη Μαυριτανία:
