Αφγανιστάν

Φωτογραφίες


Αφγανιστάν


🇦🇫

H Ισλαμική Δημοκρατία του Αφγανιστάν, είναι ένα περίκλειστο, ορεινό κράτος στην καρδιά της κεντρικής Ασίας, που αποτέλεσε σταυροδρόμι πολιτισμών στα βάθη της ιστορίας. Η περιοχή που περιγράφεται από τους αρχαίους Έλληνες ως Αρία, κατακτήθηκε από την Περσική αυτοκρατορία τον 6ο αιώνα π.Χ. και ακολούθως από το Μέγα Αλέξανδρο ο οποίος φτάνοντας στην περιοχή του Ινδο-Καύκασου νίκησε το 331 π.Χ. τον αυτοκράτορα Δαρείο τον 3ο στη μάχη των Γαυγαμήλων. Ο Έλληνας στρατηλάτης επέβαλε την κυριαρχία του στην περιοχή της Βακτρίας και της Σογδιανής και πήρε ως σύζυγο τη Ρωξάνη.
Ακολούθησαν τα ελληνιστικά βασίλεια της Βακτριανής, με κυριότερα των Σελευκιδών και του Μενάνδρου, που ήκμασαν για δύο αιώνες και ανέπτυξαν τον πολιτισμό του Ελληνοβουδισμού, με μια πρόσμιξη επιρροών που αναπαριστάται στα ευρήματα την περίφημης τέχνης Gandhara.
Στις αρχές της 1ης χιλιετίας αναπτύχθηκε ο περίφημος δρόμος του μεταξιού, που μαζί με τα οικονομικά oφέλη του εμπορίου, έφερε τεχνογνωσία και πρόοδο.
Τον 7ο αιώνα μ.Χ. οι Άραβες έφεραν τη θρησκεία του Ισλάμ, εξοστρακίζοντας σταδιακά το Βουδισμό και Ζωροαστρισμό και μεταβάλλοντας δραστικά την πολιτιστική ταυτότητα του τόπου.
Αργότερα, οι Μογγόλοι κατακτητές όπως ο Τζένκις Χαν και ο Ταμερλάνος δυνάστευσαν τις περιοχές αυτές με σιδηρά πυγμή.
Η πλέον ταραγμένη, νεότερη ιστορία του Αφγανιστάν πυροδοτείται από την εισβολή των Σοβιετικών το 1979. Tο κίνημα των Mujahideen προέβαλλε σθεναρή αντίσταση, υποστηριζόμενο από ξένες δυνάμεις όπως οι Η.Π.Α και το Πακιστάν που έχουν γεωπολιτικά συμφέροντα στην περιοχή, σε έναν 10ετή πόλεμο με θύματα που ανέρχονται έως και 2.000.000. Μετά την αποχώρηση των Σοβιετικών, ξεσπά καταστροφικός εμφύλιος πόλεμος και η άνοδος των ισλαμιστών Ταλιμπάν. Οι εξτρεμιστές κατέλαβαν τον έλεγχο της χώρας και επέβαλλαν τον ακραίο νόμο της sharia, καταπατώντας τα ανθρώπινα δικαιώματα και ιδιαίτερα των γυναικών, διαπράττοντας σφαγές, λεηλατώντας οικισμούς και μνημεία, καίγοντας καλλιεργήσιμες εκτάσεις και προκαλώντας λιμό.
Όπως ήταν επακόλουθο, μέρος του πληθυσμού αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την εστία του για να γλιτώσει, προκαλώντας ένα προσφυγικό κύμα που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Το 2001 μετά από επέμβαση των Η.Π.Α με πρόσχημα την πάταξη της τρομοκρατίας και της υπόθαλψης του καταζητούμενου Osama Bin Laden, απελευθερώνεται επίσημα η χώρα από τους Ταλιμπάν και εγκαθίσταται διεθνής ειρηνευτική δύναμη υπό το ΝΑΤΟ. Όμως οι εξτρεμιστές ανασυντάσσονται και οργανώνουν ανταρτοπόλεμο, ενώ η διεθνής στρατιωτική δύναμη αποδεικνύεται ανεπαρκής σε ύποπτο βαθμό και οι βομβιστικές επιθέσεις με εκατόμβες αμάχων δεν εχουν τελειωμό.
Το 2020 το μεγαλύτερο μέρος της χώρας βρίσκεται υπό τον έλεγχο των Ταλιμπάν και παρά τις διαπραγματεύσεις, τη διακήρυξη αποχώρησης των αμερικανικών στρατευμάτων και της απελευθέρωσης ηγετικών στελεχών των τρομοκρατών, η εκεχειρία και η πολυπόθητη ειρήνη τελικά δεν ευόδωσε. Αντιθέτως οι επιθέσεις έχουν αυξηθεί και μερικές ακόμα τρομοκρατικές ομάδες έχουν εμφανισθεί όπως το Ισλαμικό κράτος (ISIS), εξαπολύοντας την εγκληματική τους δράση.

Στο Αφγανιστάν και ειδικότερα στις περιοχές ελέγχου των Ταλιμπάν καλλιεργείται όπιο, από το οποίο υπολογίζεται πως προέρχεται το 92% της παγκόσμιας παραγωγής ηρωίνης και όπως είναι αντιληπτό, τα οικονομικά συμφέροντα είναι μεγάλα.
Το Αφγανιστάν είναι μία από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου λόγω έλλειψης ξένων επενδύσεων, κυβερνητικής διαφθοράς, τρομοκρατίας και ένοπλων συγκρούσεων. Έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά βρεφικής και παιδικής θνησιμότητας στον κόσμο, το χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής και μεγάλα ποσοστά υποσιτισμού.
Το έδαφος του Αφγανιστάν είναι κυρίως ορεινό και τραχύ, με μεγάλες οροσειρές, οροπέδια και λεκάνες απορροής ποταμών. Κύρια οροσειρά είναι του Hindu Kush, η δυτική επέκταση των Ιμαλαΐων που εκτείνεται μέσω των βουνών Pamir και Karakoram μέχρι το Θιβέτ. Στα ανατολικά βρίσκονται κάποιες εύφορες ορεινές κοιλάδες και λίγα δάση ενώ στα νότια και δυτικά επικρατεί έρημος.
Το κλίμα είναι ακραία ηπειρωτικό, με παγωμένους χειμώνες και υψηλές θερμοκρασίες το καλοκαίρι.

Το Αφγανιστάν αποτελεί μια εμπόλεμη ζώνη και το να ταξιδέψει κανείς στη χώρα αυτή εγκυμονεί άμεσο κίνδυνο για τη ζωή του. Όμως οι θησαυροί εμπειριών που επιφυλάσσει αυτός ο απομονωμένος, μυστηριώδης, άγονος και σκληρός τόπος, αποτελούν δέλεαρ για λίγους παθιασμένους ταξιδευτές που αναζητούν μια αυθεντικότητα αναλλοίωτη στο χρόνο.


Το λιοντάρι του Panjshir

Ο Αhmad Shah Massoud ήταν Αφγανός πολιτικός και διοικητής των ανταρτών της αντίστασης κατά της σοβιετικής κατοχής μεταξύ 1979 και 1989. Στη δεκαετία του ’90, ηγήθηκε της στρατιωτικής πτέρυγας της κυβέρνησης και μετά την επικράτηση των Ταλιμπάν, ήταν διοικητής της αντιπολίτευσης ενάντια στο καθεστώς τους, μέχρι τη δολοφονία του το 2001.

Κατά τη διάρκεια του Σοβιετοαφγανικού Πολέμου, ο ρόλος του ως ηγέτη των ανταρτών μουτζαχεντίν του έδωσε το ψευδώνυμο «Λιοντάρι του Παντζσίρ», καθώς αντιστάθηκε επιτυχώς στους Σοβιετικούς από το να καταλάβουν την ομώνυμη κοιλάδα. Πολέμησε για να υπερασπιστεί την Καμπούλ ενάντια σε πολέμαρχους με επικεφαλής τον Gulbuddin Hekmatyar που αποσχίστηκε από το κίνημα και βομβάρδισε την πόλη και αργότερα ενάντια στους Ταλιμπάν, οι οποίοι πολιόρκησαν την πρωτεύουσα το 1995 με τουλάχιστον 60.000 νεκρούς αμάχους.

Μετά την άνοδο των Ταλιμπάν το 1996, ο Μασούντ, ο οποίος αντιμάχονταν τη φονταμενταλιστική ερμηνεία τους για το Ισλάμ, επέστρεψε στην ένοπλη αντιπολίτευση έως ότου αναγκάστηκε να αυτοεξοριστεί στο Τατζικιστάν. Το 2001 επισκέφθηκε την Ευρώπη και παρότρυνε τους ηγέτες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να ασκήσουν πίεση στο Πακιστάν για την υποστήριξή του στους Ταλιμπάν. Ζήτησε επίσης ανθρωπιστική βοήθεια για την καταπολέμηση των άθλιων συνθηκών του αφγανικού λαού. Ο Massoud δολοφονήθηκε με την υποκίνηση της Αλ Κάιντα και των Ταλιμπάν σε βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας στις 9 Σεπτεμβρίου 2001. Δύο ημέρες αργότερα, σημειώθηκαν οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες τελικά οδήγησαν το ΝΑΤΟ σε εισβολή στο Αφγανιστάν και συμμαχία με τις δυνάμεις του Massoud. Η Βόρεια Συμμαχία μετά από επιχειρήσεις δύο μηνών, απομάκρυναν το Δεκέμβριο του 2001 τους Ταλιμπάν από την εξουσία.

Ο Μασούντ ονομάστηκε μετά θάνατον “Εθνικός Ήρωας” και η ημερομηνία του θανάτου του θεωρείται εθνική εορτή. Ο Massoud έχει χαρακτηριστεί ως ένας από τους μεγαλύτερους αντάρτες ηγέτες του 20ου αιώνα, φέροντας και το προσωνύμιο “Τσε Γκεβάρα του Αφγανιστάν”.

Αφγανιστάν Massoud    

Ο αντίπαλός του, Gulbuddin Hekmatyar, στη διάρκεια του εμφυλίου, προσπάθησε να καταλάβει την Καμπούλ, βομβαρδίζοντάς την με βαρέα όπλα που του παρείχε το Πακιστάν, καταστρέφοντας το 1/3 της και αφήνοντας δεκάδες χιλιάδες θύματα. Έλαβε το προσωνύμιο «Σφαγέας της Καμπούλ» και κατηγορήθηκε επίσης για  δολοφονίες δημοσιογράφων, διανοούμενων και φεμινιστών, για κατάχρηση χρημάτων ανθρωπιστικής βοήθειας και εξοπλισμού. Εντάχθηκε στους Ταλιμπάν και βοήθησε τον Osama Bin Laden στη φυγάδευσή του. Mετά από διαπραγματεύσεις, το 2016 υπογράφεται συνθήκη ειρήνης η οποία του παρέχει αμνηστία και δυνατότητα ενασχόλησης με την πολιτική, σε μια προσπάθεια εκεχειρίας με τους Ταλιμπάν. Ο ΟΗΕ και η Ευρωπαϊκή Ένωση αναίρεσαν επίσης τις κυρώσεις εναντίον του. Το 2017 ο Hekmatyar εισήλθε στην Καμπούλ με κονβόι τεθωρακισμένων οχημάτων, ως διαπραγματευτής με τους Ταλιμπάν για να εισέλθουν σε ειρηνευτικές συζητήσεις.


Άνθρωποι

Σαν το σκληρό περιβάλλον στην περιοχή αυτή της κεντρικής Ασίας, θαρρείς πως είναι λαξευμένοι και οι άνθρωποι.
Ο πληθυσμός του Αφγανιστάν είναι πολυφυλετικός και απαρτίζεται από διάφορες εθνοτικές ομάδες, με κύρια τους Pashtun που θεωρούνται αυθεντικοί Αφγανοί και είναι συντηρητικοί Σουνίτες. Ακολουθούν οι Tajik που ομιλούν Dari (περσική διάλεκτο), καθώς και οι Hazara, μετριοπαθείς Σιίτες. Στον τόπο αυτό υπάρχουν και πολλές μικρότερες φυλετικές ομάδες και ανυπότακτες φατρίες που ασκούν τον έλεγχο των περιοχών τους. 

Το Αφγανιστάν είναι μια βαθιά θρησκευόμενη ισλαμική χώρα και ο τρόπος ζωής πολύ διαφορετικός από εκείνον που γνωρίζουμε στο δυτικό κόσμο. Η θέα των γυναικών με την παραδοσιακή γαλάζια burqa (chadaree) που ακόμα και τα μάτια είναι κρυμμένα πίσω από πέπλο, ίσως ξενίζει σε σχέση με τα Ευρωπαϊκά πρότυπα. Γεγονός είναι πως ο θρησκευτικός συντηρητισμός και η απώλεια δικαιωμάτων των γυναικών, επικράτησε κατά τον εμφύλιο. Οι Ταλιμπάν, επιβάλλοντας το νόμο της sharia, εφάρμοσαν ακόμα και ποινές λιθοβολισμού για παραβάσεις ακολασίας και μεγαλύτερα θύματα ήταν βέβαια οι γυναίκες. Τα κορίτσια στις φτωχές απομονωμένες περιοχές παντρεύονται σε μεγάλο ποσοστό σε ηλικία μικρότερη των 16, ακόμα και σε ηλικία 10 ετών σε καταναγκαστικούς γάμους με γηραιούς πλούσιους άνδρες. Στις παραδοσιακές κοινωνίες, η γυναίκα προορίζεται για οικιακές εργασίες, η εργασιακή απασχόληση είναι ανήκουστη.
Τα ποσοστά παιδικής θνησιμότητας είναι πολύ μεγάλα και αναλφαβητισμός είναι επίσης μια μάστιγα.

Πλέον στις ελεύθερες περιοχές, η νέα γενιά και ειδικότερα η μεσοανώτερη κοινωνική τάξη απολαμβάνει έναν πιο φιλελεύθερο τρόπο ζωής, με σχετική ελευθερία βούλησης, προσωπικών σχέσεων και ενδυματολογικών επιλογών.

Σχεδόν όλοι οι άνδρες πάντως, προτιμούν την παραδοσιακή ενδυμασία που αποτελείται από την κελεμπία Khet με δυο άκρα εμπρός και πίσω που φτάνουν ως τα γόνατα, το σαλβάρι Partug και το στρογγυλό μάλλινο καπέλο pakol. Χώροι διασκέδασης δεν υπάρχουν στο Αφγανιστάν, παρά μόνο αίθουσες γάμων με μεγαλοπρεπή χλιδή.

Όλοι οι άνθρωποι που συναντήσαμε και συναναστραφήκαμε, επέδειξαν μια σπάνια εγκαρδιότητα και ευγένεια, ενώ η παρουσία ξένων ήταν για εκείνους από ασυνήθιστη έως πρωτόγνωρη.


Οι Ταλιμπάν

Οι Ταλιμπάν που σημαίνει πεφωτισμένοι «μαθητές», είναι ένα Σουνιτικό ισλαμικό φονταμενταλιστικό θρησκευτικό κίνημα και στρατιωτική οργάνωση που διεξάγει ιερό πόλεμο (τζιχάντ) εντός της χώρας. Από το 1996 έως το 2001, όταν κατείχαν την εξουσία επέβαλαν αυστηρή ερμηνεία του ισλαμικού νόμου της Σαρία, διαπράττοντας σφαγές εναντίον αμάχων, καίγοντας τεράστιες εκτάσεις καλλιεργειών και αρνούμενοι διεθνή ανθρωπιστική βοήθεια στον πληθυσμό που λιμοκτονούσε. Το κίνημα κυριάρχησε σε όλο το Αφγανιστάν, αποσπώντας δύναμη από τους πολέμαρχους των Μουτζαχεντίν, μέχρι την ανατροπή τους το 2001 μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου και την εισβολή των ΗΠΑ. Οι Ταλιμπάν δημιουργήθηκαν από αμόρφωτους χωρικούς Παστούν, που έλαβαν εκπαίδευση σε ιερά σχολεία με την υποστήριξη της Σαουδικής Αραβίας και του Πακιστάν και γαλουχήθηκαν σε έναν ιερό πόλεμο του Ισλάμ, συμμετέχοντας χωρίς δισταγμό ακόμα και σε επιθέσεις αυτοκτονίας αν τους ζητηθεί.


Η θλιβερή ιστορία των Bacha bāzī.

Πρόκειται για ένα επαίσχυντο έθιμο όπου νεαρά αγόρια πωλούνται από τις φτωχές οικογένειές τους, υπό καθεστώς απειλής ή οικονομικής ισχύος σε ηλικιωμένους άνδρες με σκοπό τη διασκέδασή τους σε ιδιωτικά χορευτικά shows με γυναικεία περιβολή. Τα παιδιά αυτά γίνονται αντικείμενα σεξουαλικής κακοποίησης και παιδικής πορνείας και παρ’ όλο που το bacha bazi είναι παράνομο βάσει του αφγανικού νόμου, η κυβέρνηση αδυνατεί να τερματίσει τέτοιες πρακτικές στα απομονωμένα σημεία που ελέγχουν ισχυροί και καλά οπλισμένοι πολέμαρχοι. Φημολογείται ότι το φαινόμενο τείνει να εκλείψει πλέον.


Τα παιδιά των δρόμων

Χιλιάδες παιδιά περιπλανιούνται στους σκονισμένους δρόμους του Αφγανιστάν, δουλεύοντας ή επαιτώντας για να κερδίσουν χρήματα που χρειάζονται απεγνωσμένα οι φτωχές οικογένειές τους. Το θέαμα των παραμελημένων παιδιών, μερικές φορές ηλικίας ακόμα και τριών ετών, είναι συνηθισμένο κάτω από τον καυτό ήλιο του καλοκαιριού ή το κρύο του χειμώνα. Συνήθως πωλούν μολύβια, τσίχλες, εφημερίδες, άλλα γυαλίζουν παπούτσια, πλένουν αυτοκίνητα ή… προσφέρουν καλή τύχη περιστρέφοντας ένα κύπελλο που καπνίζονται βότανα. Με τον αυξανόμενο αριθμό παιδιών του δρόμου, που εκτιμάται σε 50.000 μόνο στην Καμπούλ, σημειώνεται και αύξηση των περιπτώσεων κακοποίησης που συνήθως δεν καταγγέλονται λόγω κοινωνικών ταμπού.


Ψυχοτρόπες ουσίες

Όπιο
Στο Αφγανιστάν καλλιεργείται εκτενώς η οπιούχος παπαρούνα και η κυβέρνηση αδυνατεί να εφαρμόσει απαγορεύσεις, ειδικά στις κατεχόμενες από τους Taliban περιοχές και οι οποίοι αποκομίζουν τεράστια έσοδα. Στα πεζοδρόμια των πόλεων, ομάδες τοξικομανών τρυπούν τις φλέβες τους σε κοινή θέα.

Κάνναβη
Η εμπορία και χρήση τυπικά δεν επιτρέπεται στη χώρα, όμως το χασίς είναι ευρέως διαδεδομένο και αποτελεί παράδοση αιώνων, μπορεί να το προμηθευτεί κανείς σχεδόν παντού και οι αρχές ουσιαστικά δεν διώκουν τη χρήση. 

Αλκοόλ
Παρ’ όλο που ο Ισλαμικός νόμος απαγορεύει την παραγωγή και κατανάλωση από τους ντόπιους, η αυτοσχέδια παραγωγή αμφιβόλου ποιότητας οινοπνευματωδών επικίνδυνων για την υγεία, έχει αρχίσει να εξαπλώνεται. Κύρια πηγή είναι τα σταφύλια που ευδοκιμούν στη χώρα.


Buzkashi

Αυτό το παραδοσιακό παιχνίδι ιππασίας είναι παρόμοιο με το πόλο, αλλά το ρόλο της μπάλας αντικαθιστά ένα ακέφαλο σφάγιο κατσίκας για το οποίο οι παίκτες ανταγωνίζονται κάνοντας ελιγμούς στο γήπεδο του παιχνιδιού. Είναι το εθνικό άθλημα του Αφγανιστάν και διοργανώνεται κάθε Παρασκευή σε κάποιες πόλεις, αλλά όχι στην Καμπούλ πλέον για λόγους ασφαλείας.


Τόποι


Kabul

Η πρωτεύουσα που φιλοξενεί πάνω από 5 εκατομμύρια ψυχές διεκδικεί παγκόσμια πρωτεία χαοτικών, άναρχων κυκλοφοριακών συνθηκών και περιβαλλοντικής μόλυνσης. Χτισμένη σε ένα οροπέδιο με υψόμετρο 1700μ. αποτελεί μια από τις υψηλότερες πρωτεύουσες στον κόσμο, με πολύχρωμα κτίσματα που “σκαρφαλώνουν” στις πλαγιές των γύρω λόφων, θυμίζοντας τις φαβέλες της Βραζιλίας. Η Καμπούλ είναι μια πόλη αντιθέσεων, με κυρίαρχες εικόνες φτώχειας και καθημερινού μόχθου στις υπαίθριες αγορές και τα παζάρια, αλλά και λίγων εμπορικών δρόμων με καταστήματα για την ευνοούμενη ολιγαρχία καθώς και τα προκλητικής χλιδής κέντρα κοινωνικών εκδηλώσεων και γάμων.

Στα αξιοθέατα της πόλης περιλαμβάνονται αρκετά τζαμιά, αγορές με πιο ιδιαίτερη εκείνη των πτηνών, το αρχαιολογικό μουσείο που δυστυχώς λεηλατήθηκε κατά τον εμφύλιο, το παλάτι Darul Aman που καταστράφηκε στον πόλεμο και τώρα αναστηλώνεται, οι κήποι Babur, η λίμνη Qargha, το μαυσωλείο του βασιλιά Mohammed Nadir Shah. Η Καμπούλ είναι μια έντονα στρατοκρατούμενη περιοχή, με πολλά σημεία φρούρησης, που όμως αδυνατούν να αποτρέψουν τις τρομοκρατικές επιθέσεις που συμβαίνουν σε σχεδόν καθημερινή βάση.


Bamiyan

Η ορεινή περιοχή του Bamyian με τη μικρή ομώνυμη πόλη, έγινε παγκοσμίως γνωστή το 2001 κατά την ανατίναξη των δύο γιγαντιαίων γλυπτών του Βούδα από τους ισλαμιστές Ταλιμπάν. Πλέον στους βράχους που έχουν περίοπτη θέση στην πόλη, χάσκουν μόνο τα κενά από τα μεγαλοπρεπή ιστορικά μνημεία που χάθηκαν.

Το Bamiyan θεωρείται μια σχετικά ασφαλής περιοχή της χώρας με προοδευτικό πληθυσμό κυρίως της φυλής Hazara. Δυστυχώς η τρομοκρατία χτύπησε κι εδώ στοχεύοντας για ακόμα μια φορά τη Σιιτική αυτή μειονότητα, με μια βομβιστική επίθεση στις 24 Νοεμβρίου του 2020 στην κεντρική αγορά, που άφησε πίσω 14 νεκρούς και πολλές δεκάδες τραυματίες. 

Το σύμπλεγμα λιμνών Band-e-Amir στο μοναδικό εθνικό πάρκο της χώρας, είναι το σμαράγδι του Αφγανιστάν, σαν το λαμπρό γαλάζιο χρώμα των υδάτων τους που δημιουργείται από τα ορυκτά του πυθμένα.


Herat

Η Χεράτ είναι μια πόλη στα δυτικά της χώρας, κοντά στα σύνορα του Ιράν. Η πολιτισμική της ταυτότητα και οι επιρροές από τη γείτονα χώρα, την κατατάσσουν σα μια εξαίσια, ξεχωριστή πόλη του Αφγανιστάν. Διαθέτει μερικά εντυπωσιακά μνημεία όπως το Μεγάλο Τζαμί,  το κάστρο με την αρχαία ακρόπολη, το ναό και κοιμητήριο Khwaja Abd Allah.


Mazar-i-Sharif

Η πρωτεύουσα της επαρχίας Balkh βρίσκεται στα βόρεια της χώρας, μόλις 55χλμ από τα Ουζμπεκικά σύνορα. Εκτός από το μεγαλοπρεπές Μπλε Τζαμί (ναός του Αλί) διαθέτει αρχαιολογικά μνημεία των ελληνιστικών, βουδιστικών και ισλαμικών χρόνων.

Το Samangan αποτελούσε σταθμό στο δρόμο του μεταξιού και σημαντικό κέντρο βουδισμού κατά τον 4ο και 5ο αιώνα.


Kandahar

H Κανταχάρ ήταν πρωτεύουσα της Αφγανικής αυτοκρατορίας το 18ο αιώνα. Στην πρόσφατη ιστορία, η περιοχή ήταν επίκεντρο των στρατιωτικών επιχειρήσεων του ΝΑΤΟ και πεδίο μαχών.


Τσάι, όπιο και μπαρούτι….

Δεκέμβριος  2020

Το Αφγανιστάν αποτελεί έναν προορισμό στη λίστα ελάχιστων ταξιδευτών, για τους οποίους ο πλανήτης δεν περιορίζεται από εμπόλεμες ζώνες, επικίνδυνα εδάφη και επίσημες ταξιδιωτικές οδηγίες. 

Για εμένα πάλι το Αφγανιστάν, εδώ και χρόνια ήταν ένας προορισμός που προκαλούσε δέος και αποτυπώνονταν στη φαντασία μου σαν ένας μυθικός τόπος αναλλοίωτος στο χρόνο, ένα απαγορευμένο ταξιδιωτικό όνειρο αλλά και συνάμα μια πρόκληση για υπέρβαση των φόβων μου. Η ιδέα ωρίμασε αρκετά στο μυαλό μου και αποφάσισα πως η ταξιδιωτική μου εμπειρία είναι έτοιμη για το ταξίδι αυτό, ακόμα και στις δυσχερείς συνθήκες της πανδημίας και παρά τη ματαίωσή του στις αρχές του 2020. 

Δυστυχώς το Αφγανιστάν είναι μια τόσο ταραχώδης περιοχή που δικαιολογημένα η τουριστική του ανάπτυξη είναι ανύπαρκτη και μόνο ελάχιστοι παθιασμένοι, τολμηροί ή επιπόλαιοι ταξιδιώτες πατούν τα εδάφη του. Εδώ και 40 χρόνια βρίσκεται σε έναν αιματηρό εμφύλιο με έντονη δράση των ακραία ισλαμιστών Ταλιμπάν που ελέγχουν το μεγαλύτερο τμήμα της χώρας, με πολύνεκρες βομβιστικές επιθέσεις να φιγουράρουν συνεχώς στα δελτία ειδήσεων, ενώ η πολυετής επέμβαση των αμερικανικών στρατευμάτων έχει προσθέσει ακόμα περισσότερα θύματα μεταξύ άμαχου πληθυσμού. Ο θρησκευτικός φανατισμός, η καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ο ακραίος νόμος της sharia είναι μια πραγματικότητα στις περιοχές των ισλαμιστών και οι κοινωνικές συνθήκες τόσο δυσχερείς για τον πληθυσμό, που αναγκάζεται να ακολουθήσει την οδό της προσφυγιάς.

Όμως το Αφγανιστάν δεν είναι μόνο αυτό. Η απομονωμένη αυτή χώρα της κεντρικής Ασίας, διαθέτει μια ακατέργαστη γοητεία, ένα τραχύ άγονο και επιβλητικό φυσικό τοπίο, μια μακρά ιστορία, και πάνω απ’ όλα έναν ανθρωπολογικό θησαυρό με ψυχές αγνές, βασανισμένες αλλά τόσο έντιμες και εγκάρδιες!

Ποιος παραλογισμός οδήγησε εμένα και τους συνταξιδιώτες μου στο να κάνουμε Χριστουγεννιάτικες διακοπές στο Αφγανιστάν; Ούτε καταταχθήκαμε στις Νατοϊκές δυνάμεις, ούτε ανήκουμε σε κάποια ειρηνευτική οργάνωση. Αν πω ότι δε με διακατείχε φόβος, ότι δεν είχα χάσει τον ύπνο μου πριν την αναχώρηση, θα ήταν ψέμα. Σκεφτόμουν συνεχώς τους ανθρώπους μου, πόσο άδικο θα ήταν να τους γεμίσω πόνο αν… δεν επέστρεφαν από το ταξίδι αυτό ούτε καν τα υπολείματά μου…

Παρά τις πρόσφατες διαπραγματεύσεις για εκεχειρία και αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το έδαφος της χώρας, οι επιθέσεις αυξήθηκαν και ο φόρος αίματος είναι καθημερινός, οι εξτρεμιστές συνεχίζουν να εξαπολύουν άνανδρες επιθέσεις με στόχους μαθητές, ιατρικό προσωπικό, ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημοσιογράφων του ελεύθερου λόγου και βέβαια άμαχους πολίτες σε ανυποψίαστες στιγμές και τόπους συγκέντρωσης πλήθους. 

Επιπλέον, οι υγειονομικοί κίνδυνοι ήταν μεγάλοι, σε μια περίοδο καλπάζουσας έξαρσης του ιού, σε μια χώρα που… αγνοεί την ύπαρξή του χωρίς να λαμβάνει υγειονομικά μέτρα και έναν λαό χωρίς ενημέρωση και προφύλαξη. 

Για ακόμα μια φορά το πάθος υπερίσχυσε του φόβου και πρόσφερε σ’ εμένα και τους δύο συνταξιδιώτες μου, μια εμπειρία πολύτιμη, ξεχωριστή, σε έναν μυθικό προορισμό της κεντρικής Ασίας. Ως λάτρεις της περιπέτειας, της χαοτικής, άναρχης γοητείας και της εξερεύνησης αγνώστων εδαφών και πολιτισμών, εξαργυρώσαμε το ρίσκο απολύτως γενναιόδωρα. Θα χαρώ να μοιραστώ το ταξίδι αυτό μέσα από τις εικόνες και τις αφηγήσεις, ώστε να συνταξιδέψουμε χωρίς δικό σας ρίσκο…


 

Καλωσορίσατε στο Αφγανιστάν

Μπαίνοντας στον εναέριο χώρο του Αφγανιστάν, στο παράθυρο του αεροπλάνου αποκαλύπτεται ένα κατάλευκο ορεινό τοπίο χωρίς ίχνη έμβιας παρουσίας. Στο διεθνές αεροδρόμιο της Καμπούλ, όπως ήταν αναμενόμενο φιλοξενούνται πολεμικές μονάδες της αεροπορίας. Αλλά εμείς δεν είμαστε συνάδελφοι με τα δυο τυπάκια -πιθανόν Αμερικανούς- με το στρατιωτικό σάκο και τα κοντομάνικα. Κάποιοι συνεπιβάτες δήλωσαν εντυπωσιασμένοι μαζί μας, δεν είχαν συναντήσει ξανά επισκέπτες που έρχονται για τουρισμό. Ένα από τα αερόστατα που επιτηρούν την πόλη συνεχώς, φιγουράρει στον ηλιόλουστο χειμωνιάτικο ουρανό…

Περισσότερα...

Στη σειρά αναμονής των διατυπώσεων παρατηρούμε φυσιογνωμίες αλλόκοτες, εξωτικές, ασυνήθιστες και… ελαφρώς τρομακτικές. Οι περισσότεροι είναι άνδρες, με γενειάδες, άλλοι με άτριχα ασιατικά χαρακτηριστικά, ντυμένοι με το παραδοσιακό ένδυμα που αποτελείται από το Khet, μια κελεμπία με δυο άκρα εμπρός και πίσω που φτάνουν ως τα γόνατα και το σαλβάρι Partug. Η κελεμπία έχει πρακτική χρήση απόκρυψης όταν πηγαίνουν τουαλέτα στην ύπαιθρο. Απαραίτητο αξεσουάρ αποτελεί κάποιο καπέλο, με επικρατέστερο το pakol, στρογγυλό μάλλινο με περιτυλιγμένο περιμετρικό γείσο. Το pakol έχει προέλευση το Chitral του Πακιστάν και οι ιστορικοί το ταυτίζουν και με την αρχαία μακεδονική καυσία. Εντύπωση μου κάνει ότι παρά τις χαμηλές θερμοκρασίες, φορούν ελαφριά πανωφόρια από κινέζικη δερματίνη ή κάποια κουβέρτα ριγμένη στους ώμους, αλλά το πιο κραυγαλέο είναι τα ξώφτερνα παπούτσια και παντοφλικά, χωρίς κάλτσες συνήθως!

Οι διαδικασίες εισόδου είναι σχετικά απλές, η σφραγίδα σημαδεύει την πολυπόθητη βίζα που εκδόθηκε στη νέα πρεσβεία της Αθήνας, τα δακτυλικά μου αποτυπώματα καταγράφονται και οι αποσκευές περνούν έναν έλεγχο στα συνηθισμένα πλαίσια. Στην έξοδο, σε αρκετή απόσταση από το κτίριο του αερολιμένα όπου επιτρέπεται να προσεγγίσουν όσοι δεν ταξιδεύουν, περιμένουμε τον Noor, που έχει δημιουργήσει μια ατομική εταιρία και θα είναι ο συνοδός μας στο ταξίδι αυτό, ένας από τους ελάχιστους που δραστηριοποιούνται με τον τουρισμό που βρίσκεται σε εμβρυϊκή κατάσταση ακόμα στη χώρα.


Παρ’ ότι ταξιδεύω πάντα ανεξάρτητα και χωρίς καθοδήγηση, σε εμπόλεμες ζώνες όπως αυτή η συνοδεία κάποιου που γνωρίζει την περιοχή θεωρώ πως είναι απαραίτητη. Μια εναλλακτική που είχα διερευνήσει πριν από την πανδημία, ήταν η διαμονή σε couch surfing κάνοντας αυτόνομα τις περιηγήσεις μου και είχα πολύ θετική ανταπόκριση από κάποιον στην Καμπούλ και από μια γυναίκα (!) στο Mazar. Μετά την πανδημία όμως το couchsurfing έγινε συνδρομητικό και αμφιβάλλω αν συμμετέχουν πλέον άνθρωποι χαμηλού οικονομικού υπόβαθρου, που εθελοντικά προσφέρουν στέγη. Ειδικότερα για το Αφγανιστάν και την εμπειρία μου πλέον από την κατάσταση που επικρατεί, το θεωρώ άκρως επικίνδυνο και σε μεγάλο βαθμό ανέφικτο χωρίς συνοδεία, τουλάχιστον αν θέλει κάνεις να γνωρίσει πραγματικά κάποια μέρη περιλαμβάνοντας και οδικές μετακινήσεις εντός και εκτός πόλεων. Οι συνθήκες είναι τόσο ρευστές που ο προγραμματισμός του ταξιδιού μεταβάλλεται συνεχώς, προορισμοί στη χώρα καταλαμβάνονται και γίνονται απροσπέλαστοι. Οι λίγες κύριες οδοί που ελέγχει η κυβέρνηση διεκδικούνται από τους Ταλιμπάν οι οποίοι αποσπούν φόρους από τα φορτηγά που μεταφέρουν εμπορεύματα. Φυσικά το να πέσει ένας ξένος στα χέρια τους μπορεί να σημαίνει επί τόπου εκτέλεση, ή απαγωγή απαιτώντας ως ανταλλάγματα την απελευθέρωση μελών τους που έχουν καταδικαστεί για εγκλήματα και τρομοκρατία. Ακόμα και οι ντόπιοι, αν σε σημείο ελέγχου των Ταλιμπάν κινήσουν υποψία ότι είναι προσκείμενοι προς την κυβέρνηση, αν η ταυτότητά τους έχει σφραγίδα που βεβαιώνει ότι ψηφίζουν στις εκλογές, αν απλώς αποτελούν μέλη της πολιτιστικής ή επιχειρηματικής ζωής στη χώρα, αν δραστηριοποιούνται στην εκπαίδευση, τις τέχνες, τον ακτιβισμό και την ελευθερία του λόγου, ή αν απλά συνοδεύουν ξένους… εκτελούνται χωρίς εξηγήσεις. Η ευθύνη λοιπόν δεν αφορά μόνο την προσωπική μου ακεραιότητα αλλά και εκείνου που με συνοδεύει. Επιπλέον, στα σημεία ελέγχου η αστυνομία δεν επιτρέπει τη διέλευση χωρίς συνοδεία ντόπιου. Ο Noor έχει κερδίσει δημοσιότητα μέσω κάποιων bloggers, όμως θεωρώ καλύτερο να μη δημοσιοποιήσω τα πλήρη στοιχεία του, για λόγους ασφάλειάς του. Στη συνέχεια του ταξιδιού, ο Noor θα αποδειχτεί ένας άνθρωπος με σπάνιο ήθος, ανεξάντλητη υπομονή και κατανόηση, εντιμότητα, αφοσίωση, γνώση και ικανότητα εξεύρεσης λύσεων στις δυσχερείς καταστάσεις που προκύπτουν. Οι υπηρεσίες του είναι υπεράνω κάθε προσδοκίας από οποιονδήποτε ταξιδιωτικό συνοδό μπορεί να φανταστεί κανείς. Παρ’ όλο που το ταξίδι σε εμπόλεμα εδάφη δεν είναι φτηνή υπόθεση, ο Noor ήταν συνεργάσιμος στην οικονομική μας διαπραγμάτευση και θεωρώ πως είχε μικρό περιθώριο κέρδους.


Πάνω από το 60% του Αφγανιστάν είναι απροσπέλαστο και τα σημεία που ελέγχουν οι Ταλιμπάν είναι τόσο διάσπαρτα που κατακερματίζουν τη χώρα και κάνουν την ελεύθερη μετακίνηση απαγορευτική. Ο Noor, αλλά και ο Αφγανός πρόξενος στην πρεσβεία της Αθήνας καθώς και οι διαδικτυακές πληροφορίες, ήταν κατηγορηματικοί σε σχέση με τις οδικές διαδρομές και πρότειναν μόνο αεροπορικές μετακινήσεις μεταξύ πόλεων. Εκτός από τους Ταλιμπάν, σε μια χώρα που τα όπλα κυκλοφορούν ευρέως, ενέδρες και ένοπλες ληστείες συμβαίνουν επίσης. Παρ’ όλα αυτά, επέμεινα να πάμε οδικώς στο Bamyan και παρά την αρχική αντίρρηση, τελικά ο Noor δέχτηκε. Αντιθέτως ο οικοδεσπότης του couchsurfing που συνομιλούσα το Μάρτιο, μου είχε πει ότι δε θα με ακολουθούσε “ούτε για 1.000.000 δολάρια”.

Δε θα παραμείνουμε στην Καμπούλ αλλά αναχωρούμε αμέσως για Bamiyan. Η περιήγηση στην πρωτεύουσα θα γίνει στο τέλος του ταξιδιού ώστε να υπάρχει αρκετός χρόνος ασφαλείας -κάτι που θα αποδειχτεί για ακόμα μια φορά σοφή επιλογή- αλλά και για τον απαιτούμενο χρόνο διεκπεραίωσης του τεστ COVID, απαραίτητου για την επιστροφή στην πατρίδα.

Η πορεία στα περίχωρα της πρωτεύουσας είναι γεμάτη εικόνες, κάπως γνώριμες από άλλες χαοτικές, αναπτυσσόμενες χώρες και συντηρητικά ισλαμικούς τόπους. Συνάμα όμως είναι και πρωτόγνωρες. Σκόνη, κυκλοφοριακή αναρχία, πλίθινα κτίσματα και έμποροι που απλώνουν την πραμάτεια τους είτε έξω από τα φτωχικά μαγαζιά τους είτε σε πάγκους στο δρόμο. Εικόνες εγκατάλειψης, παρακμής, σ’ έναν τόπο που δείχνει να μην ήκμασε ποτέ. Τοπικές φορεσιές με τουρμπάνια ή τα χαρακτηριστικά μάλλινα καπέλα στους άνδρες και τη γαλάζια μπούρκα στις γυναίκες οι οποίες αντικρίζουν τον κόσμο μέσα από ένα μικρό άνοιγμα στο προσωπείο της ενδυμασίας, καλυμμένο και αυτό με πέπλο. Όλα αυτά σε ένα άνυδρο τοπίο, τουλάχιστον την εποχή αυτή, με κτίσματα και περιβάλλον όλα σε ωχρούς τόνους και φόντο τα χιονισμένα επιβλητικά βουνά που αγκαλιάζουν το οροπέδιο της ευρύτερης περιοχής. Ο χρόνος μετακίνησης στην ευρύτερη περιφέρεια της Καμπούλ προκαλεί απόγνωση, το κυκλοφοριακό χάος είναι συγκρινόμενο ακόμα και με το Μπανγκλαντές. Η κυκλοφορία στους δρόμους δεν ακολουθεί κανέναν κανονισμό, οχήματα κινούνται στο αντίθετο ρεύμα, φωτεινοί σηματοδότες δεν υπάρχουν, προτεραιότητα διεκδικεί αυτός που έχει το μεγαλύτερο θράσος, το στρίμωγμα των αυτοκινήτων είναι σε αποστάσεις χιλιοστών, τα κορναρίσματα ασταμάτητα.

Παρά τις πρότερες εμπειρίες και εικόνες που έχουμε και οι τρεις συνταξιδιώτες από ανάλογους τόπους, μας κατακλύζει ένας ανεξέλεγκτος φωτογραφικός ενθουσιασμός. Φυσικά οι ευκαιρίες μέσα από  το όχημα είναι μηδαμινές, το αποτέλεσμα αποστασιοποιημένο. Επιπλέον επικρατεί ακόμα αρκετός δισταγμός. Το άγριο παρουσιαστικό του προσώπου των Αφγανών με τις γενειάδες και τα τουρμπάνια, αλλά και ο σεβασμός που οφείλουμε απέναντι στις γυναίκες, προσωπικά με κάνουν να είμαι φειδωλός με τα κλικ. Κάποιες στιγμές ακούω “ριπές”, ευτυχώς όχι από πυροβόλα αλλά από τις φωτογραφικές των συνταξιδιωτών μου στην προσπάθεια να προλάβουν κάποιο θέμα, συνήθως ανεπιτυχώς. Απαγορευμένο θέμα φωτογράφησης είναι βέβαια οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις και τα πολλά σημεία ελέγχου της κυβέρνησης. Τις περισσότερες φορές ο έλεγχος γίνεται από τους φρουρούς με μια απλή ματιά προς τους επιβάτες, όμως ακόμα και αυτό δημιουργεί μποτιλιάρισμα και βέβαια τα σημεία αυτά αποτελούν τέλειο στόχο για τρομοκρατικές επιθέσεις.


 

1. Μπαμιάν

Περισσότερα...

Ο δρόμος για το Bamiyan

Η κεντρική οδική αρτηρία που κατευθύνεται προς το βορρά χαρακτηρίζεται από το ίδιο, ξερό τοπίο με τα πλίνθινα παραπήγματα, τα σκουπίδια, τη σκόνη και τη γενική εικόνα εγκατάλειψης. Σε αρκετά σημεία υπήρχαν εκτάσεις με εγκαταλειμμένα άρματα μάχης, από την εποχή της Σοβιετικής εισβολής. Οι περισσότεροι άνθρωποι δείχνουν οκνοί, ράθυμοι, περνώντας τη μέρα τους σε στάση ανακούρκουδα όπως συνηθίζουν επίσης στο Πακιστάν και την Ινδία, ενώ αντιθέτως κάποιοι άλλοι μεταξύ των οποίων μικρά παιδιά, μοχθούν σκληρά κουβαλώντας βαριά ξύλινα καρότσια με εμπορεύματα. Μετά από δύο περίπου ώρες φτάνουμε στη διακλάδωση όπου ακολουθούμε δυτική πορεία προς Bamiyan. Τότε δίδεται εντολή να κρύψουμε τις φωτογραφικές μηχανές. Όπως μου επιβεβαιώνει και ο χάρτης των περιοχών υπό κατοχή, ο δρόμος για το Bamiyan περνά μέσα από σημεία που ελέγχουν μερικώς οι Ταλιμπάν και δίπλα από άλλα που ελέγχουν πλήρως. Για τις επόμενες δύο ώρες δε μπορούμε καν να σταματήσουμε στην περιοχή αυτή. Τα μέρη αυτά είναι τα πιο γοητευτικά, αυθεντικά και αλλόκοτα μαζί, με οικισμούς που δείχνουν μιας άλλης εποχής, με πολυβολεία σε περίοπτη θέση πάνω σε λόφους, με απομονωμένα πλίνθινα σπίτια-φρούρια των τοπικών πολέμαρχων, με αγορές γεμάτες φιγούρες που ομοιάζουν με… τον Osama Bin Laden! Το τοπίο θυμίζει άλλα άγρια και ανυπότακτα μέρη όπως στην Υεμένη ή τη δική μας Μάνη. Προσπαθούμε με επιφύλαξη να φωτογραφήσουμε με το κινητό, ειδικά στο μεγαλύτερο χωριό της διαδρομής με την πολυσύχναστη υπαίθρια αγορά, όπου κι εδώ επικρατεί κυκλοφοριακό μποτιλιάρισμα. Προσπαθούμε να μη δίνουμε στόχο και να μην αποκαλύπτεται η ταυτότητά μας. Όμως ορισμένα μάτια μας κοιτούν με περιέργεια και ένα τηλεφώνημα θα αρκούσε για να μας στήσουν ενέδρα παρακάτω. Κάποια στιγμή επικρατεί ταραχή στα παράπλευρα αυτοκίνητα, οδηγοί λογομαχούν και διαπληκτίζονται. Τότε, από το προπορευόμενο όχημα βγαίνουν δύο άνδρες με kalashnikovs ανά χείρας και φωνασκούν έντονα σε έναν άλλο οδηγό που έχει βγει κι αυτός, όλα αυτά δίπλα στο παράθυρό μας. Οι δυο οπλισμένοι τον πλησιάζουν οργισμένοι και τον χαστουκίζουν! Η κατάσταση είναι τόσο τεταμένη και η θέα των όπλων τόσο κρίσιμη που τρέμω στην ιδέα του να γίνει φονικό μπροστά στα μάτια μας και να βρεθούμε σε διασταυρούμενα πυρά. Ευτυχώς τα πνεύματα κατευνάζονται, οι οπλοφόροι με την πολιτική περιβολή αποτελούν μέλη της πολιτοφυλακής και υποκαθιστούν το ρόλο της αστυνομίας που είναι ελλιπής στην περιφέρεια της χώρας, αλλά συνήθως ασκούν κατάχρηση εξουσίας. Το περιστατικό ήταν ένα “καλωσόρισμα” που μας υπενθύμισε πως το θέμα της ασφάλειας στη χώρα αυτή δεν πρέπει να το αγνοεί κανείς και θα πρέπει να έχει συνεχώς τεταμένα τα αισθητήριά του.

Bamiyan. Εκεί που οι Βούδες σίγησαν

Μετά από 5 ώρες διαδρομής φτάνουμε στην πύλη του Bamiyan, που όπως όλες οι πύλες πόλεων αποτελείται από μια μεγάλη τσιμεντένια αψίδα. Ο έλεγχος της εθνοφρουράς είναι εξονυχιστικός και η προέλευσή μας δεν αποτελεί εξαίρεση. Οι αποσκευές ξεφορτώνονται, ανοίγονται και ελέγχονται διεξοδικά έξω στο δρόμο, ενώ δε λείπει ο σωματικός έλεγχος, όπως σε κάθε σημείο ελέγχου.

Η μικρή πόλη του Bamiyan είναι κι αυτή ασορτί με το μπεζ τοπίο, στα πεδινά που δεν έχουν καλυφθεί από το χιόνι. Στην ορθοπλαγιά του βουνού που έχει περίοπτη θέση ως φόντο της πόλης, διακρίνονται από παντού τα κενά από τα δύο αγάλματα του Βούδα που ανατίναξαν οι Ταλιμπάν. Σε μικρή απόσταση από τους Βούδες του Bamiyan, δίπλα στο μικρό ποτάμι που διαρρέει την πόλη κι όπου γυναίκες πλένουν ρούχα στα παγωμένα νερά, βρίσκεται το πανδοχείο που θα μας φιλοξενήσει. Μια σκοπιά με πολυβολείο στέκει πάνω από τις δύο διαδοχικές, βαριές σιδερένιες πόρτες που ανοίγουν για να μας υποδεχτούν! Μόλις έχει τελειώσει μια εκδήλωση γάμου και δυστυχώς προλάβαμε μόνο την αποχώρηση των επισκεπτών, με την όμορφη, επίσημη αμφίεση παιδιών και γυναικών. Ο πληθυσμός της περιφέρειας του Bamiyan αποτελείται κυριώς από τη φυλετική ομάδα των Hazara, που είναι μειονότητα στην υπόλοιπη χώρα. Οι Σιίτες Hazara είναι πιο φιλελεύθεροι θρησκευτικά και κοινωνικά από τους Pashtun και αυτό είναι εμφανές και στις ενδυμασίες των γυναικών. Οι Αφγανοί συνήθως βγάζουν τα παπούτσια τους στους εσωτερικούς χώρους που έχουν στρωμένη μοκέτα, εμείς δεν τηρήσαμε όμως πιστά τον κανόνα, καθώς οι μπότες μας με τα πολλά κορδόνια δεν είναι εξίσου πρακτικές με τα δικά τους πασούμια. Το δωματιάκι είναι μικρό, συμπαθητικό, με χωριάτικη ατμόσφαιρα και κρεβάτια στρωμένα με εμπριμέ παραδοσιακές κουβέρτες. Μια ξυλόσομπα αναλαμβάνει να ζεστάνει τον παγωμένο χώρο, τουλάχιστον όσο θα μπορούμε να την τροφοδοτούμε τις ώρες που είμαστε ξύπνιοι. Έχουμε ακόμα αρκετές ώρες στη διάθεσή μας μέχρι να νυχτώσει και στο Αφγανιστάν κάθε ώρα είναι κατάλληλη για τσάι. Οπουδήποτε κι αν σταθείς, ένα θερμός με ποτήρια θα εμφανιστεί χωρίς να το ζητήσεις, μαζί με συνοδευτικές καραμέλες. Μετά το τσάι στο πανδοχείο, βρισκόμαστε σε εστιατόριο της πόλης όπου θα δοκιμάσουμε με λαχτάρα την Αφγανική κουζίνα. Ομολογώ πως ενθουσιάστηκα. Η πρώτη γευστική εμπειρία αποτελείται από διάφορα εδέσματα, πολλά από αυτά με πίτα λεπτής ζύμης και παραλλαγές γέμισης όπως φασόλια, ρεβίθια, κιμά, φακές, κολοκύθα και καρυκεύματα. Αν βρεθείτε σε Αφγανικό εστιατόριο μην παραλείψετε να φάτε ένα από αυτά τα πιάτα που λέγεται Bolani. Ένα ακόμα πιάτο που λάτρεψα, και θα απολάμβανα κάθε μέρα είναι το mantu, χειροποίητα γεμιστά ζυμαρικά παρόμοια με τα τουρκικά manti. Τα ψωμιά είναι επίπεδα σε μορφή πίτας και οι ντόπιοι τα μοιράζονται πιάνοντάς τα με τα αμφιβόλου καθαριότητας χέρια τους. Τα ψωμιά πωλούνται παντού και στους δρόμους σερβίρονται συνήθως σε εφημερίδα, αποτυπώνοντας πάνω τους τα νέα της ημέρας. Ο συνταξιδιώτης μου αποφάσισε να φάει για επιδόρπιο μια καραμέλα, με αποτέλεσμα να σπάσει ένα σφράγισμα στο δόντι του που θα είναι η απαρχή μιας μικρής περιπέτειας.

 Ανυπομονώ να επισκεφτώ τους Βούδες, ή έστω αυτό που έχει απομείνει από το νοσηρό μένος των Ταλιμπάν. Για κάποιο λόγο δεν επιτρέπεται η είσοδος στο μνημείο  τη σημερινή μέρα οπότε θα αρκεστούμε προς το παρόν σε μια γενική θέαση έξω από το συρματόπλεγμα. Η εσοχή που φιλοξενούσε το μεγάλο Βούδα, τώρα είναι γεμάτη σκαλωσιές υποστήριξης, γιατί από το λαβωμένο μνημείο συνεχίζουν να πέφτουν πέτρες. Δύο υπόστεγα προστατεύουν τα άμορφα συντρίμια που σώζονται και ίσως αποτελέσουν υλικά για μελλοντική αναστήλωση. Ο ένοπλος φύλακας ήταν λίγο νευρικός και δε μας επέτρεψε να μείνουμε πολύ για φωτογραφίες. Στα περίχωρα της πόλης επιχειρούμε να επισκεφτούμε το Shahr-e Gholghola, ένα μνημείο που είναι επίσης κλειστό. Λίγο παραπέρα βρίσκεται μια ακόμα τοποθεσία με υπόσκαφα και έναν μικρό κατεστραμμένο Βούδα. Είμαι λίγο επιφυλακτικός στο να περπατάω εκτός μονοπατιών, φοβούμενος για νάρκες, όμως οι περιοχές αυτές μάλλον δεν ενέχουν κίνδυνο πλέον.

Στο κέντρο της πόλης, λίγο πριν το σούρουπο, η υπαίθρια αγορά σιγά-σιγά κλείνει και οι πάγκοι αποσύρονται. Απομένουν τα μικρομάγαζα και λίγοι πλανόδιοι τσαγκάρηδες και πραματευτές. Εμείς αναζητάμε λύση για το δόντι του φίλου. Οδοντίατρος σε επαρχία του Αφγανιστάν… όπως και να το κάνουμε είναι αμφίβολο να είναι επιστημονική αυθεντία. Ανεβαίνουμε σε ένα μπαλκόνι χωρίς κάγκελα ψάχνοντας το ιατρείο κι ένας ένοπλος πετάγεται αιφνιδιασμένος και για να μας ελέγξει. Ο επιστήμων βρέθηκε τελικά, διέθετε έναν χώρο σκοτεινό που δεν ενέπνεε ως ιατρείο, όμως το φιλαράκι μας αναγκάστηκε να εμπιστευτεί τη γνώση του και το βρομερό εξοπλισμό του. Το προσωρινό σφράγισμα του δοντιού, τελικά δε διατηρήθηκε για πολύ.

Ξημερώνοντας Χριστούγεννα στο Bamiyan, τίποτα δε θυμίζει τη μεγάλη αυτή γιορτή, κανένας στολισμός, γιρλάντες και λαμπάκια. Μοναδική εξαίρεση, μερικά μαμαδίσια μελομακάρονα που έφερα μαζί. Ξεκινάμε για μια ορεινή διαδρομή με κατεύθυνση προς τις λίμνες Band-e-Amir και η ηλιόλουστη μέρα στο ειδυλλιακό, χιονισμένο τοπίο δημιουργεί την ψευδαίσθηση διαδρομής στις Άλπεις. Θα μου πείτε, γιατί δεν πήγα στις Άλπεις αλλά ήρθα εδώ; Αυτό είναι περίπλοκο να απαντηθεί. Η περιοχή προσφέρεται λένε για χειμερινά σπορ, παρ’ όλο που δε διαθέτει χιονοδρομικό κέντρο. Πιθανόν οι γαλάζιες λίμνες να είναι παγωμένες, το θέαμα όμως όπως και να ‘χει προμηνύεται εντυπωσιακό. Φτάνοντας στη διασταύρωση, εκεί που βρίσκεται η αψίδα που σηματοδοτεί την αρχή του εθνικού πάρκου, το χιόνι καλύπτει το οδόστρωμα πλήρως. Το mini van μας είναι μεν 4×4, όμως ο οδηγός δε θεώρησε απαραίτητο να πάρει μαζί του αλυσίδες! Ομολογουμένως είναι ικανός οδηγός, αλλά οι νόμοι της φυσικής δεν καταρρίπτονται. Κι ενώ το δικό μας van πασχίζει να κατηφορίσει τον παγωμένο δρόμο, βλέπουμε δυο-τρία οχήματα να έχουν κολλήσει στο χιόνι και να εμποδίζουν τη διέλευση. Είμαστε σε υψόμετρο 3.300μ και ο καιρός έχει αλλάξει εδώ και ώρα, με ισχυρούς ανέμους και χιονόπτωση. Ο οδηγός βγαίνει για να βοηθήσει τον απεγκλωβισμό των οχημάτων. Βάζει κάλτσες που μέχρι τότε δε φoρούσε και με το λεπτό του μπουφανάκι βγαίνει στη θερμοκρασία των -15 C ! Η προσπάθεια μοιάζει άκαρπη και από τα οχήματα βγαίνουν αρκετές γυναίκες σε άσχημη κατάσταση. Κάποιες μπαίνουν σε προπορευόμενο όχημα και 5 νεαρές, όμορφες κοπέλες βρίσκουν καταφύγιο στο δικό μας. Νιώθω αμήχανα που αναγκάζονται να στριμωχτούν δίπλα σε άτομα του αντίθετου φύλου αλλά εκείνες νιώθουν άνετα και τις απασχολεί μόνο να ζεσταθούν. Προφανώς η εκδρομή αναβάλλεται όχι μόνο λόγω οδικών συνθηκών, αλλά κυρίως για να προσφέρουμε βοήθεια στις γυναίκες, που ένιωσαν απειλή για τη ζωή τους στις θερμοκρασίες αυτές. Τα κορίτσια είναι μοντέρνα ντυμένα και δύο από αυτά μιλούν πολύ καλά αγγλικά. Ζητάω δειλά να βγάλουμε μια φωτογραφία μαζί και είναι πολύ πιο άνετες απ’ όσο περίμενα. Κατάγονται από την περιοχή Balkh στο βορρά και ήρθαν εδώ εκδρομή, ενώ η πτήση της επιστροφής τους είναι λίγες ώρες αργότερα. Η Shila με τα πανέμορφα μάτια που πιθανόν συναγωνίζονται σε χρώμα τις πρασινογάλαζες λίμνες, σπουδάζει δημοσιογραφία στην Ινδία, διδάσκει yoga και παντρεύτηκε μόλις ένα μήνα πριν έναν εξίσου όμορφο νέο. Η Zulikha είναι πολύ γλυκιά και πρόσχαρη, με μοντέρνο μανικιούρ, πολύ επικοινωνιακή και ακτιβίστρια σε διάφορους τομείς. Η τρίτη της παρέας δε μιλά Αγγλικά. Φτάνοντας πίσω στο Bamiyan προτείνω στα κορίτσια να επισκεφτούμε παρέα τα μνημεία με τους Βούδες και ενθουσιάζομαι στην προοπτική του να έχω πρωταγωνίστριες στις φωτογραφίες μου. Τα κορίτσια ανατρέπουν ευχάριστα τη στερεοτυπική εικόνα που έχουμε για τη θέση των γυναικών στο Αφγανιστάν, εμπνέουν ελπίδα, ανεξαρτησία και παρά το σύντομο της γνωριμίας μας θα αναπτύξουμε μια καλή φιλία. 

Οι κενές θέσεις των αγαλμάτων του Βούδα κυριαρχούν στην κοιλάδα Bamiyan. Σκαλισμένα τον 6ο αιώνα, τα δύο αγάλματα, 55μ και 38μ αντίστοιχα, ήταν τα ψηλότερα αγάλματα όρθιου Βούδα στον κόσμο. Η γενική τους μορφή σκαλίστηκε στα βράχια του ψαμμίτη ξεκινώντας από την κορυφή έως τη βάση και στη συνέχεια σχηματίστηκαν οι λεπτομέρειες με λάσπη και άχυρο για να δημιουργήσουν τις πτυχώσεις του μανδύα, προτού επιχριστούν και βαφτούν. Λέγεται πως λαξεύονταν για 90 χρόνια. Τα πρόσωπά τους ήταν καλυμμένα με επιχρυσωμένες μάσκες, αν και όλα αυτά τα στοιχεία εξαφανίστηκαν στην αρχαιότητα, καθώς είχαν υποστεί φθορές και από άλλους κατακτητές, κυρίως Μογγόλους υπό τον Genghis Khan και τον Aurangzeb. Τα κομμάτια του αγάλματος που σώζονται είναι ένα μικρό ποσοστό του συνόλου – οι Ταλιμπάν πούλησαν όσα δεν καταστράφηκαν σε Πακιστανούς εμπόρους στην Peshawar. Η θέα από τη βάση μέχρι την οροφή είναι επιβλητική. Οι τοίχοι, οι παρακείμενες σπηλιές και αίθουσες διαλογισμού ήταν κάποτε καλυμμένα με τοιχογραφίες, με σύμβολα δανεισμένα από την Ελληνική, Ινδική και Περσική τέχνη. Η συγχώνευση αυτών των επηρροών έδωσε το έναυσμα της Βουδιστικής τέχνης που αργότερα θα εξαπλωνόταν στην Ινδία και την Κίνα.

Περιηγούμαστε πάλι κάτω από το μνημείο του κατεστραμμένου μεγάλου Βούδα, που οι Ταλιμπάν το 2001 το καταδίκασαν ως αντί-ισλαμικό. Με συντονισμένες προσπάθειες το έπληξαν αρχικά με βλήματα τεθωρακισμένων και τελικά τοποθετώντας εκρηκτικά σε σημεία που υπέδειξε Πακιστανός μηχανικός, το ανατίναξαν. Το ίδιο έκαναν και με τον μικρότερο, το θηλυκό Βούδα του οποίου σώζεται ένα μικρό τμήμα του ώμου του. Πολλές διεθνείς οργανώσεις έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για κάποιου τύπου αποκατάσταση, αλλά εκτός του ότι είναι αδύνατο να αναστηλωθεί πλήρως με τα αυθεντικά κομμάτια, πολλά εκ των οποίων έχουν γίνει σκόνη, το κόστος υπολογίζεται σε πολλές δεκάδες εκατομμυρίων δολαρίων.  

Πλευρικά του μικρού Βούδα μπορεί κανείς να ανέβει από στενές διόδους με σκαλιά σε ανώτερα διαζώματα, όπου υπάρχουν αίθουσες που χρησιμοποιούσαν οι μοναχοί και ελάχιστα απομεινάρια από κατεστραμμένες τοιχογραφίες. Ανεβαίνοντας ακόμα παραπάνω, οδηγείται κανείς σε διάζωμα πίσω από εκεί που κάποτε βρίσκονταν το κεφάλι του αγάλματος και συνεχίζει κατεβαίνοντας με τον ίδιο τρόπο από την άλλη πλευρά. Σε όλη την πλαγιά υπάρχουν σπηλιές όπου διαλογίζονταν οι μοναχοί και που κατοικήθηκαν στη συνέχεια μέχρι προσφάτως. 

Οι φίλες μας φορούν μπότες με τακούνι που δυσκολεύουν το περπάτημα στο ανώμαλο έδαφος και διστακτικά προσφέρομαι να προσφέρω το χέρι μου ως υποστήριγμα. Ξέρω ότι δεν επιτρέπεται στις χώρες αυτές, όμως εκείνες έχουν προοδευτική αντίληψη και δε διστάζουν. Όσο για τις ενδυματολογικές ελευθερίες, όπως είπε η ίδια σχετικά: “In Afghanistan we have freedom, our families don’t force us to wear chadaree, unfortunately some backward areas use, or their family force, or females as a habit they use. Nowadays, it’s tangible we can see that day by day wearing chadaree is fortunately decreasing.”

Αποχαιρετώντας τα κορίτσια, πηγαίνουμε για ένα γρήγορο φαγητό σε τοπικό κεμπαμπτζίδικο. Τα παραδοσιακά εστιατόρια δεν έχουν τραπέζια και καρέκλες παρά μόνο έναν υπερυψωμένο χώρο, όπου αφού βγάλουν τα παπούτσια, οι πελάτες κάθονται στη μοκέτα μπροστά από μια δερμάτινη λωρίδα σε ρόλο τραπεζιού. Συνήθως τρώνε με τα χέρια χρησιμοποιώντας το ψωμί ως κουτάλι.

Επιστρέφουμε πάλι στον αρχαιολογικό χώρο του Shahr-e-Gholghola που έχει το προσωνύμιο “πόλη των οδυρμών”. Κατά την πολιορκία της πόλης το 1221 σκοτώθηκε ο εγγονός του Genghis Khan και για εκδίκηση, ο μεγάλος στρατηλάτης σφαγίασε κάθε ζώσα παρουσία. Η θέα της κοιλάδας του Bamiyan από την κορυφή της αρχαίας ακρόπολης είναι επιβλητική.

 Πέντε χιλιόμετρα δυτικά του Bamiyan βρίσκεται το Darya Ajdahar, ή κοιλάδα του Δράκου, όπου βρίσκονται τα απολιθωμένα λείψανα ενός τερατώδους πλάσματος που κάποτε τρομοκρατούσε την περιοχή. Μόνο ο Αλί, ο γαμπρός του Προφήτη Μωάμεθ, κατάφερε να κατατροπώσει την καυτή ανάσα του δράκου και να τον κόψει στα δύο με το σπαθί του. Ο δράκος διακρίνεται καθαρά από τους ονειροπόλους, ενώ οι πραγματιστές θα δουν απλώς έναν τεράστιο ηφαιστειακό βράχο που έχει σχιστεί από έναν σεισμό. Το κρύο είναι δριμύ πάνω στο βράχο αλλά η θέα μας αποζημιώνει.

Περισσότερο ενδιαφέρον όμως έχει το χωριό Ajdahar στη βάση της κοιλάδας, που χτίστηκε από τον ΟΗΕ για τους επαναπατριζόμενους Hazara από το Ιράν και το Πακιστάν. Εκεί είχα την ευκαιρία να μοιράσω μερικούς μαρκαδόρους και λίγα παιχνίδια στα παιδάκια. 

Ένα από τα “αξιοθέατα” της χώρας είναι τα εγκαταλειμμένα τανκς της Σοβιετικής επίθεσης και δεν παραλείπουμε να τα επισκεφθούμε.

 Το ενδιαφέρον μας όμως μονοπωλούν πάντα οι τοπικές αγορές που είναι γεμάτες ζωή και ανθρώπινη δραστηριότητα, όπως αυτή του Bamiyan. Δυστυχώς, έναν μήνα πριν μια βομβιστική επίθεση στέρησε τη ζωή σε 14 ανθρώπους. Οι ντόπιοι είναι ιδιαίτερα φιλικοί, απολύτως δεκτικοί με τις φωτογραφίες, είμαστε πάντα διακριτικοί με τις γυναίκες όμως.

Το βραδάκι το περνάμε παρέα με τον Noor δίπλα στην ξυλόσομπα, στον άδειο χώρο εστιατόριου του πανδοχείου, με τοπική κουζίνα, άφθονο τσάι αλλά και ρούμι που είχαμε φέρει μαζί μας. Παίζουμε back to back μουσικές από το κινητό, αφγανικά και ρεμπέτικα και διαπιστώνουμε πολλά κοινά στοιχεία όπως τους ήχους του dambora, το γνωστό ταμπουρά της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής. Kάποια στιγμή εμφανίζεται ένας άλλος οδηγός του Noor μαζί με μια μεσήλικη γυναίκα, καλυμμένη με μαντίλα που μετά βίας διακρίνεται ότι δεν είναι ντόπια. Η Shara από την Αυστραλία, θα είναι στο εξής η νέα συνεργάτης του Noor που θα αναλάβει γραμματειακή υποστήριξη, αποφασίζοντας να ζήσει μόνιμα στο Αφγανιστάν παρ’ όλο που οι μισθοί στη χώρα δεν ξεπερνούν τα $200 μηνιαίως! Αμφιβάλλω για την ωριμότητα μιας τέτοιας απόφασης. 

Ζητήσαμε από τον Noor να προσπαθήσει να βρει κατάλληλο όχημα ώστε να προσπαθήσουμε να πάμε στις λίμνες την επόμενη μέρα και όπως κάθε μας αίτημα, έκανε το παν για να το πραγματοποιήσει. Ένα ικανό 4Χ4 μας περιμένει το πρωί, αλλά ο καιρός είναι πολύ ομιχλώδης και η χιονόπτωση πυκνή. Είναι αμφίβολο αν θα καταφέρουμε να δούμε τις λίμνες, όμως το επιχειρούμε. Μετά από μια ώρα, φτάνοντας πάλι στην πύλη του εθνικού πάρκου Band-e-Amir, ένα όχημα της τοπικής αρχής μας προλαβαίνει, ενημερώνει πως ο δρόμος είναι κλειστός και δεν υπάρχει δυνατότητα απεγκλωβισμού οχημάτων. Επίσης ο καιρός επιδεινώνεται και πρέπει να εγκαταλείψουμε την περιοχή το συντομότερο, πριν αποκλειστούν τα ορεινά περάσματα της επιστροφής στην Καμπούλ. Στο Bamiyan επιβαίνουμε πάλι στο mini van που καταφέρνει υπό τα έμπειρα χέρια του οδηγού να περάσει τους χιονισμένους δρόμους στα 3.500μ υψόμετρο. Σε ένα από τα αρκετά σημεία ελέγχου, επιβιβάζεται ένας ένοπλος της εθνοφρουράς, όπως βάσει νόμου οφείλει να δεχτεί κάθε οδηγός. Τον μεταφέρουμε για κάποια χιλιόμετρα και όταν τελικά αποβιβάζεται, μια εκπνοή ανακούφισης βγαίνει από τον Noor. Οι αρχές του έχουν απαγορεύσει ρητά να συνοδεύει τουρίστες στη διαδρομή αυτή και προσπαθούσε όλη αυτή την ώρα να απασχολεί το φρουρό ώστε να μην ακούσει τις συνομιλίες μας και αντιληφθεί ότι είμαστε ξένοι. Διαφορετικά θα είχαμε ανακρίσεις, καθυστέρηση και σοβαρές συνέπειες για εκείνον, ίσως και αναστολή της επαγγελματικής του δραστηριότητας. Η χιονόπτωση συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια και ομορφαίνει ακόμα και τη χαοτική Καμπούλ, που ως συνήθως είναι σε συμφόρηση οχημάτων και ανθρώπων που κάνουν τις αγορές τους ακόμα και υπό αυτές τις συνθήκες. Το ξενοδοχείο δεν είναι ιδιαίτερα ορατό προς το δρόμο, δεν έχει ένοπλη φρουρά όπως τα άλλα -ίσως αυτό να είναι πλεονέκτημα τελικά- και βρίσκεται σε καλή περιοχή με εμπορικά καταστήματα. Οι χώροι και τα δωμάτια είναι επιπέδου τρώγλης, τα σεντόνια πιθανόν δεν αλλάζονται και είναι γεμάτα τρίχες. Ε, δεν είναι η πρώτη φορά που μου συμβαίνει αλλά ζητάμε αναβάθμιση σε πιο ευρύχωρο δωμάτιο. Περνώντας από έναν φωταγωγό με σωλήνες και κλιματιστικά μηχανήματα μας οδηγούν στη σουίτα που είναι ευρύχωρη και μάλιστα διαθέτει μεγάλη τραπεζαρία. Ο διαθέσιμος χρόνος μας περιορίζεται σε μια μικρή βόλτα στα μαγαζιά της γύρω περιοχής, που πωλούν χαλιά, διακοσμητικά, κοσμήματα και παραδοσιακά ρούχα.


 

2. Χεράτ

Περισσότερα...

Η διαδρομή για το αεροδρόμιο της Καμπούλ διασχίζει τη βαριά οχυρωμένη περιοχή της πρωτεύουσας που φιλοξενεί νευραλγικούς τομείς της κυβέρνησης και πρεσβείες. Τα 3χλμ ευθείας που χωρίζουν την Αμερικανική πρεσβεία από το αεροδρόμιο, πληροφορούμαστε ότι δε διανύονται οδικώς από το επιτελείο αλλά από αέρος με ελικόπτερα! Είναι ενδεικτικό του πόσο ελέγχουν τελικά οι ξένες δυνάμεις την ειρήνη στην περιοχή, ή του τι σκοπιμότητες κρύβονται πίσω από αυτή την αστάθεια. Ομολογώ πως οι περιοχές αυτές μου προκαλούν μεγάλη νευρικότητα, σίγουρα αποτελούν κύριο στόχο επιθέσεων. Οι σχολαστικοί, αλλεπάλληλοι έλεγχοι εισόδου στο αεροδρόμιο δε με καθησυχάζουν. Επιβάτες και αποσκευές αποβιβάζονται, περνούν έλεγχο, επιβιβάζονται πάλι στα οχήματα και αυτό επαναλαμβάνεται ακόμα μια φορά. Σε δουλειά να βρισκόμαστε και η χαρά του βομβιστή αυτοκτονίας. Πιο μέσα, στην είσοδο του κτιρίου αναχωρήσεων ακολουθεί σωματικός έλεγχος και άδειασμα χειραποσκευών. Ακολουθούν δυο ακόμα έλεγχοι, πιο σχολαστικοί από τους συνήθεις των αεροδρομίων, πάντα με αφαίρεση παπουτσιών, πάλι άδειασμα χειραποσκευών κλπ. 

Ο Noor δε θα ακολουθήσει το ταξίδι μας γιατί δεν καλύπτουμε τα κόστη δικής του μετακίνησης και επιπλέον αναμένει κάποιους ταξιδιώτες από την Ισπανία. Μέχρι τώρα ήμασταν οι μόνοι που ήρθαν στη χώρα για “Χριστουγεννιάτικες διακοπές”.

Μια πτήση 1,5 ώρας πάνω από τα χιονισμένα βουνά, είναι ο μοναδικός τρόπος για να φτάσει κανείς μέχρι τη Χεράτ. Η οδική διαδρομή είναι απαγορευτική και ελέγχεται πλήρως από τους Ταλιμπάν. Λίγο πριν την προσγείωση, το τοπίο μεταβάλλεται και τα χιονισμένα βουνά δίνουν τη θέση τους σε πεδινές εκτάσεις και έρημο. 

Οι πρώτες εντυπώσεις από τη Χεράτ, μια πόλη με Περσικές επιρροές, είναι άκρως θετικές. Στους δρόμους επικρατεί λιγότερη συμφόρηση από την Καμπούλ και η καθαριότητα είναι σε καλύτερα επίπεδα, αλλά η πόλη δεν υπολείπεται σε εικόνες γεμάτες χρώμα. Λίγο έξω από τα περίχωρα βρίσκεται ο ναός και κοιμητήριο του Khwaja Abd Allah. Πρόκειται για ένα μνημείο τυπικής ισλαμικής αρχιτεκτονικής της κεντρικής Ασίας, με μεγαλοπρεπείς προσόψεις ντυμένες με επισμαλτωμένα πλακίδια και με μωσαϊκά σε γαλάζιες αποχρώσεις. Περισσότερο ενδιαφέρον για εμάς έχουν κάποιοι παραδοσιακοί γέροντες που λιάζονται και δέχονται προσφορές από τις χήρες που επισκέπτονται τα μνήματα των οικείων τους. Η παρουσία ένοπλης φρουράς κάνει αισθητή την παρουσία της, όπως σε κάθε μνημείο της χώρας.

Στη συνέχεια πηγαίνουμε στο ξενοδοχείο για να αφήσουμε τις αποσκευές και εντυπωσιαζόμαστε από το μέγεθος του κτιρίου με τον τεράστιο, στεγασμένο χώρο του αιθρίου και τα δεκάδες δωμάτια περιμετρικά. Δείχνει άδειο από ενοίκους.

Κινούμαστε στους δρόμους της πόλης με τις πολυσύχναστες αγορές, μαζί με τον Ramin που μας καθοδηγεί. Είμαστε το επίκεντρο της προσοχής, ακόμα περισσότερο από το Bamiyan το οποίο θεωρητικά δέχεται περισσότερους επισκέπτες. Αυτό μου δημιουργεί μια νευρικότητα και παρ’ όλο που σε ανάλογα πολυπληθή περιβάλλοντα ανά τον πλανήτη νιώθω οικεία, δεν ξεχνάω πως βρίσκομαι στο Αφγανιστάν και μπορεί ο οποιοσδήποτε να ανήκει σε εξτρεμιστικές ομάδες. Επίσης το γεγονός της ύπαρξης τόσων όπλων στη χώρα αιτιολογεί τις συχνές ένοπλες ληστείες ακόμα και υπό το φως της μέρας. Όμως οι άνθρωποι είναι τόσο εγκάρδιοι, φιλικοί και ενθουσιώδεις που για μια ακόμα φορά παραβλέπω τους φόβους μου και απορροφώμαι στην έκσταση που μου προκαλούν οι τόσο διαφορετικές εικόνες και η αλληλεπίδραση με τους ανθρώπους. Περιηγούμαστε στα σημεία που ήταν η παλιά αγορά, σε κτίσματα κλασικής κεντροασιατικής αρχιτεκτονικής με περιστύλια, που όμως τώρα είναι εγκαταλειμμένα.

Αποφασίζουμε τελικά να αγοράσουμε τοπική ενδυμασία, ώστε η παρουσία μας να είναι πιο ομοιόμορφη μέσα στο πλήθος. Δεν έχουμε ελπίδα να περνάμε απαρατήρητοι, οι φωτογραφικές μηχανές, τα παπούτσια μας και οι συνομιλίες, μας προδίδουν. Όμως η τοπική φορεσιά είναι πάνω απ όλα δείγμα σεβασμού, κερδίζει τη συμπάθεια των Αφγανών και μας κάνει να μην αποτελούμε οπτική παραφωνία. Πλέον το Khet, το Partung και το καπέλο Pakol θα γίνουν το καθημερινό μου κοστούμι. 

Μετά από μια καθιερωμένη πλέον στάση για κεμπάπ σε τοπικό φαγάδικο, φτάνουμε στο περίφημο Μεγάλο Τζαμί της Χεράτ. Το αρχιτεκτόνημα των 800 χρονών, γνωστό και ως Τζαμί της Παρασκευής, είναι το πιο περίτεχνο του Αφγανιστάν και ένα από τα μεγαλύτερα στην Κεντρική Ασία, συγκρινόμενο επάξια με τα μνημεία της Σαμαρκάνδης και της Μπουχάρα στο Ουζμπεκιστάν. Με αριστοτεχνικά μωσαϊκά από πλακίδια, φωτεινά χρώματα και περίπλοκες λεπτομέρειες, υμνεί με μεγαλοπρέπεια τον Αλλάχ. Το τζαμί ακολουθεί ένα κλασικό σχέδιο τεσσάρων Iwans (αίθουσες με διακοσμημένο ημιθόλιο) γύρω από κεντρικό προαύλιο μήκους περίπου 100 μέτρων. Δύο τεράστιοι μιναρέδες πλαισιώνουν το κύριο Iwan. Σχεδόν κάθε επιφάνεια καλύπτεται από εκπληκτικά ψηφιδωτά, περιτριγυρισμένα από στίχους του Κορανίου. Οι μιναρέδες, με τις επαναλαμβανόμενες ζώνες στυλιζαρισμένων λουλουδιών, αραβουργημάτων και γεωμετρικών σχεδίων, και όλο το σύνολο υπό το χρυσαφίζον απογευματινό φως, προκαλούν μια μεθυστική οπτική εμπειρία. Πρέπει να βγάλουμε τα παπούτσια για να περιηγηθούμε ξυπόλυτοι στο προαύλιο με τα παγωμένα μάρμαρα και είναι περιττό να αναφερθεί ξανά το πόσοι ένοπλοι φρουρούν το χώρο! Η επίσκεψή μας συνέπεσε με την ώρα της προσευχής και οι πιστοί συρρέουν μαζικά. Κάποιοι ξεκινούν τη διαδικασία της αυτοσυγκέντρωσης και του προσκυνήματος, στα στενά πλαϊνά υπερώα, αλλά οι περισσότεροι κατευθύνονται στην κεντρική αίθουσα.

Γενικά κανείς δεν έχει πρόβλημα με τις φωτογραφίες στο τζαμί, αλλά συνίσταται να αποφεύγεται κατά τις ώρες προσευχής. Δειλά-δειλά ακολουθούμε τους πιστούς στην κεντρική αίθουσα και κανείς δεν ενοχλείται από την παρουσία μας. Εμείς σεβόμενοι την ιερότητα του χώρου, αρχικά δε φωτογραφίζουμε. Τελικά αποδεικνύεται, όχι μόνο ότι είμαστε ευπρόσδεκτοι εκεί, αλλά και ότι μας εξυπηρετούν, με έναν φρουρό να μας υποδεικνύει το σημείο που πρέπει σταθούμε την εκάστοτε στιγμή ώστε να φωτογραφίζουμε χωρίς να εμποδίζουμε ή να μας εμποδίζουν! Η μυσταγωγική τελετή, όπως σε κάθε θρησκεία, μας άφησε ένα αίσθημα ψυχικής γαλήνης και η υποδοχή μας που αποτυπώνονταν στα βλέμματα των πιστών, ήταν μια από τις πιο δυνατές αναμνήσεις στον τόπο αυτό. 

Τα πλακάκια που καλύπτουν το τζαμί παράγονται στο παρακείμενο εργαστήριο πλακιδίων, ένα έργο συνεχούς αποκατάστασης από τη δεκαετία του 1940. Δεν παραλείπουμε βέβαια να το επισκεφτούμε και να αγοράσουμε μερικά αναμνηστικά. 

Αποχαιρετούμε τον Ramin και δειπνούμε στο αίθριο του ξενοδοχείου. Κατόπιν, το θεωρούμε μια καλή ευκαιρία να “δραπετεύσουμε” μόνοι μας στη νυχτερινή Χεράτ, εν αγνοία του τοπικού οδηγού μας. Η αγορές έχουν κίνηση μέχρι αργά και αναμειγνυόμαστε με το πλήθος, χωρίς φωτογραφικές μηχανές αυτή τη φορά και χωρίς κανείς σχεδόν να αντιληφθεί πως είμαστε ξένοι. Θλιβερό θέαμα είναι οι δεκάδες χρήστες ηρωίνης που τρυπούν τις φλέβες τους ομαδικά στα παγωμένα πεζοδρόμια. Επίσης θλιβερός, όπως σε κάθε πόλη αυτής της χώρας, είναι ο αριθμός των ανήλικων ζητιάνων των δρόμων που σου σπαράζουν την καρδιά. Τα παιδιά αυτά που προέρχονται από πάμφτωχες οικογένειες, ή με ανήμπορους γονείς, επαιτούν για να θρέψουν όλα τα συγγενικά μέλη τους. Πολλές φορές δεν τολμάς καν να δώσεις τρόφιμα ή χρήματα γιατί συγκεντρώνονται πολλά ακόμα και δημιουργείται ανεξέλεγκτη κατάσταση. Επιστρέφοντας, ο φρουρός του ξενοδοχείου με νοήματα μας έδειξε ότι εκεί έξω μαχαιρώνουν και ληστεύουν.

Οι καιρικές συνθήκες (με εξαίρεση τo Band-e-Amir) αποτελούν σύμμαχο του ταξιδιού αυτού, παρά την εποχή. Μια ακόμα παγωμένη αλλά ηλιόλουστη μέρα μας συνοδεύει και πάλι στην περιήγησή μας στο κάστρο και την Ακρόπολη της Χεράτ, γνωστή και ως Ακρόπολη του Αλεξάνδρου, από τον ιδρυτή της που τη θεμελίωσε μετά τη μάχη των Γαυγαμήλων. Μετά από πολλούς κατακτητές και καταστροφές ανά τους αιώνες έως και το σημείο κατάρρευσης που είχε περιέλθει, αναστηλώθηκε πρόσφατα και πλέον αποτελεί το έτερο στολίδι της πόλης. 18 πύργοι υψώνονται για πάνω από 30 μέτρα, με τοίχους πάχους 2μ και μια τάφρο που συμπλήρωνε το οχυρωματικό έργο. Στα βασιλικά δωμάτια, υπάρχει ένα μικρό χαμάμ με κατεστραμμένες τοιχογραφίες από λουλούδια και παγώνια, δύο μικρά τζάκια και σχεδόν τίποτε άλλο. Ανεβαίνοντας πάνω στο μεγάλο τοίχος με τις επάλξεις, απολαμβάνει κανείς εκπληκτική θέα της Herat με τους μιναρέδες της και την εξωτικά ανατολίτικη ομορφιά της. Φυσικά είμαστε οι μόνοι επισκέπτες και διακόπτουμε την πρωινή ραστώνη του φύλακα για να ανοίξει τις πόρτες των εσωτερικών χώρων. 

Good morning Αφγανιστάν

Σήμερα έχει προγραμματιστεί να βγω σε ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση στην τηλεόραση του ΣΚΑΪ και σκέφτομαι ποιο θα ήταν ένα ωραίο και ήσυχο σημείο με ικανοποιητική κάλυψη δικτύου. Τη στιγμή εκείνη όμως, ένα μήνυμα στο κινητό από την τοπική αεροπορική εταιρία KamAir ανατρέπει τα πάντα. Η αυριανή μας πτήση για Mazar-i-Sharif έχει ακυρωθεί και πρέπει να βρούμε άμεσα εναλλακτική για να συνεχιστεί το υπόλοιπο πρόγραμμα του ταξιδιού. Ο Ramin έχει έναν φίλο, ιδιοκτήτη ταξιδιωτικού γραφείου, όπου πηγαίνουμε για να τηλεφωνήσουμε στην αεροπορική αναζητώντας λύση. Όπως ανέφερα και παραπάνω, η οδική σύνδεση της Χεράτ με την υπόλοιπη χώρα δεν είναι εφικτή λόγω των εδαφών υπό κατοχή των Ταλιμπάν. Στο γραφείο προσπαθούμε για τρεις πολύτιμες και αγχωτικές ώρες να βρούμε λύση με αναχώρηση την ίδια μέρα μέχρι τον ενδιάμεσο σταθμό της Καμπούλ και την επόμενη το πρωί για το Mazar. Όμως η ασυνεννοησία με τον υπεύθυνο της αεροπορικής δεν έφερε αποτέλεσμα και φαινόταν χαμένη όλη την αυριανή μέρα. Μετά από άκαρπες προσπάθειες αποστέλλω screenshot με την πτήση που μας εξυπηρετούσε και εμφάνιζε κανονικά η μηχανή αναζήτησης, για να μου απαντήσουν τελικά για τη διαθεσιμότητά της. Ο χρόνος στη χώρα αυτή, όπως και σε όλες τελικά τις αναπτυσσόμενες χώρες, δεν έχει καμία αξία. Η υποτιθέμενη πτήση μας αναχωρεί σε δύο περίπου ώρες, στις 15:30 αλλά δεν έχω λάβει ακόμα τα ηλεκτρονικά εισιτήρια, ενώ η συνέντευξη στο ΣΚΑΪ είναι στις 14:50. Συνεχίζουμε στα αξιοθέατα της πόλης που μέσα στο άγχος μου αντιμετωπίζω με αδιαφορία. Ένας λόφος με μια αδιάφορη θέα της πόλης, ένα πολεμικό μουσείο και κάποια άλλα σημεία ενδιαφέροντος που δεν προλαβαίνουμε να τα δούμε. Αντιπροτείνω να πάμε το συντομότερο στο αεροδρόμιο για να εξασφαλίσουμε την πτήση. Στο μεταξύ με καλούν από το ΣΚΑΪ αλλά δεν έχω σήμα! Στο αεροδρόμιο έχουμε να περάσουμε τις γνωστές σχολαστικές διαδικασίες ασφαλείας και να στριμωχτούμε σε έναν άναρχο πανζουρλισμό μπροστά από το γκισέ του check in, όπου βέβαια κανείς δε φορά μάσκα. Όταν έρχεται η σειρά μου, με ενημερώνουν ότι το σύστημα δε μπορεί να προχωρήσει σε έκδοση εισιτηρίου γιατί προηγείται μια άλλη πτήση. Αναζητάω ήσυχο σημείο για τη συνέντευξή όταν ένας υπάλληλος ασφαλείας μου ζητά διαβατήριο και διατυπώσεις. Δεν είναι καθόλου καλή στιγμή για όλα αυτά. Έξω από το κτίριο του αεροδρομίου προσπαθώ αποτυχημένα να βρω σημείο με καλό σήμα, ενώ οι άνδρες της ασφάλειας παρατηρούν παραξενεμένοι. Καταφέρνω τελικά να επικοινωνήσω με επιτυχία, ο ένας συνταξιδιώτης μου έχει το ρόλο εικονολήπτη και ο άλλος εξηγεί στη φρουρά ότι είμαστε ζωντανά στην τηλεόραση, σε ένα μέρος που πιθανότατα δεν επιτρέπεται η κινηματογράφηση. Σκέφτομαι επίσης ότι θα με δουν οι γονείς μου και θα αντιληφθούν την επικινδυνότητα της χώρας. Πριν ακόμα τελειώσει η συνέντευξη μου κάνουν νόημα ότι τελικά πετάμε και πρέπει να κάνουμε check in. Τα προφταίνουμε όλα με χρονική ακρίβεια αλλά κοντεύω να σκάσω από το άγχος! Ακόμα και μέσα στο αεροπλάνο, οι μισοί δε φοράνε μάσκα και μετά απο παρατήρησή μου στο πλήρωμα, παίρνω την απάντηση πως αδυνατούν να εφαρμόσουν υγειονομικούς κανονισμούς.

Συνέντευξη από το Αφγανιστάν


 

3. Μαζάρ-ι-Σαρίφ

Περισσότερα...

Μια ακόμα βραδιά στην Καμπούλ όπου ο συνταξιδιώτης μου επισκέπτεται έναν ακόμα οδοντίατρο. Αποφασίζει να ρισκάρει μια σημαντική οδοντιατρική επέμβαση που θα πρέπει να ολοκληρωθεί μερικές μέρες αργότερα όταν θα επιστρέψουμε.  

Το πρωί αισίως πετάμε για Mazar-i-Sharif, αφού βέβαια υποστούμε για ακόμα μια φορά τις διαδικασίες των πολλαπών ελέγχων του αεροδρομίου.

Η αλήθεια είναι πως είχα μεγαλύτερες προσδοκίες από την πόλη αυτή του βορρά που βρίσκεται πολύ κοντά στα σύνορα με το Ουζμπεκιστάν. Περίμενα εκσυγχρονισμό και πολιτισμό, όμως το Μαζάρι είναι μια τυπικά άναρχη πόλη, χωρίς αξιοθέατα, με εξαίρεση βέβαια το περίφημο Μπλε Τζαμί. Μαζί με τον Mahdi, τον αδελφό του Noor που μας συνοδεύει, κατευθυνόμαστε προς το αριστουργηματικό μνημείο. Προς μεγάλη μας απογοήτευση όμως, ένας στρυφνός φύλακας απαγορεύει την είσοδο με φωτογραφική μηχανή, γι’ αυτό και θα αποχωρήσουμε με σκοπό να δοκιμάσουμε αργότερα που θα έχει αλλάξει η βάρδια. Ο Mahdi είναι 23 ετών και μεταξύ άλλων πρωταθλητής πολεμικών τεχνών, καλλιτέχνης tattoo και κομμωτής, συνεπώς η καριέρα στον τουρισμό δεν είναι προτεραιότητά του. Στο ξενοδοχείο συναντάμε τον Noor που κατεύθασε με τους Ισπανούς κι έτσι ο αριθμός των τουριστών στη χώρα ανέρχεται πλέον σε 7. 

Δυστυχώς η περιοχή του Balkh, με τα μνημεία της αρχαίας Βακτριανής, αν και μόλις 20χλμ από την πόλη, έχουν καταληφθεί από τους Ταλιμπάν και είναι αδύνατη η προσέγγιση. Έτσι, αναχωρούμε για την περιοχή του Charkent λίγο πιο νότια, αφού πάρουμε μαζί μας και ένα νεαρό φίλο του Mahdi που είναι αστυνομικός και ο οποίος για άγνωστο λόγο, αντί να πάει στην υπηρεσία του προτίμησε να έρθει βόλτα μαζί μας. Λόγω γνωριμιών του, επλίζουμε να μεσολαβήσει αρχότερα ώστε να μας επιτραπεί να φωτογραφήσουμε το Μπλε Τζαμί. Ο αστυνομικός είναι ειδήμων του χασίς και αφού προμηθεύτηκε μια μεγάλη ποσότητα πληρώνοντας 150afg = €1,5 ασχολούνταν ολημερίς με το να λιώνει το υλικό και να γεμίζει τσιγάρα. Τα περίχωρα του Mazar είναι χιονισμένα, τα κατάλευκα κλαδιά των δέντρων προσδίδουν μια παραμυθένια αίσθηση στο άγριο τοπίο. Το Charkent είναι μια απομονωμένη περιοχή περιτριγυρισμένη από ψηλά βουνά, με πρόσβαση από ένα στενό σημείο φαραγγιού που ελέγχεται από μια πετρόχτιστη πύλη. Ο παππούς του φίλου μας του αστυνομικού, ήταν τοπικός ήρωας την εποχή του πολέμου και διατήρησε την περιοχή ελέυθερη από την προέλαση των Ταλιμπάν. Για το λόγο αυτό μας επιτρέπεται να φωτογραφήσουμε το στρατιωτικό φυλάκιο της λευκής κοιλάδας, με τα κανόνια των σοβιετικών να συμπληρώνουν το πολεμικό σκηνικό.

Ο παγετός δε θα επιτρέψει στο οχημά μας να συνεχίσει την ανηφορική διαδρομή προς τα βουνά, αλλά θα επισκεφτούμε κάποια γύρω χωριά. Οι καιρικές συνθήκες περιορίζουν τους ανθρώπους μέσα στα πλίνθινα σπίτια τους, τα χωριά μοιάζουν εγκαταλειμένα. Μόνο μια ομάδα ανθρώπων με φτυάρια ανα χείρας, αποκαθιστούν την κυκλοφορία του νερού σε ένα αρδευτικό κανάλι. Μαζί τους είναι και ένα παιδάκι περίπου 5 ετών, με το δικό του μικρό φτυάρι συμμετέχει στην προσπάθεια που απ’ ό,τι είπαν ξεκίνησε νωρίς το πρωί στους πρόποδες του βουνού. Οι ευγενέστατοι χωρικοί μας προσκάλεσαν μάλιστα, αν θέλαμε να τους επισκεφτούμε στο βράδυ στα σπίτια τους. 

Πίσω στην πόλη βρισκόμαστε πάλι στις πολύβουες αγορές και επιχειρούμε ξανά να μπούμε στο τζαμί, με τη διαμεσολάβηση του αστυνομικού. Δυστυχώς ακόμα και ο διοικητής, δε μπορεί να μας επιτρέψει την είσοδο με φωτογραφικές, παρά μόνο με κινητό. Ένας πρόσφατος αυστηρός νόμος έχει επιβληθεί, μετά από περιστατικό κατασκοπείας και ενδεχόμενης προετοιμασίας τρομοκρατικού χτυπήματος. Το απογευματινό φως δημιουργεί μια πανδαισία χρυσών και γαλάζιων τόνων, το τζαμί είναι μαγευτικό. Δεν ξέρω πού να εστιάσω το βλέμμα με τόση ομορφιά, τι να αποτυπώσω στις φωτογραφίες μου! Είμαι βαθιά απογοητευμένος που δεν έχω την κάμερα εκεί στο σμαραγδένιο αυτό αριστούργημα, όμως τελικά ακόμα και οι φωτογραφίες από το κινητό, είναι εντυπωσιακές! Δυστυχώς εδώ, σε αντίθεση με τη Χεράτ, δεν επιτρέπεται η είσοδος στον εσωτερικό χώρο και ο ένοπλος στην είσοδο του ναού μας επιπλήττει ακόμα και για τις φωτογραφίες. Η θερμοκρασία πρέπει να είναι λίγο κάτω του μηδενός και το περπάτημα με τις κάλτσες στα παγωμένα μάρμαρα δεν είναι καθόλου ευχάριστο.

Ο συνταξιδιώτης επίσης αισθάνεται έντονη αδιαθεσία και πρέπει να πάμε στο δωμάτιο άμεσα. Έχει πυρετό και γαστρεντερίτιδα, και παρ’ όλο που τα συμπτώματα δεν είναι χαρακτηριστικά του COVID, η ανησυχία κυριαρχεί. 

Ευτυχώς ο φίλος ανένηψε την επόμενη κιόλας μέρα και όλοι μαζί αναχωρούμε για μια δίωρη διαδρομή μέχρι τον αρχαιολογικό χώρο του Samangan. Πρόκειται για μια πόλη που ιδρύθηκε από το βασιλιά της ελληνοβακτριανής περιόδου Ευκρατίδη, διαδόχου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, γι αυτό και ονομάζονταν Ευκρατίδεια. Αργότερα αποτέλεσε βουδιστικό τόπο λατρείας και σημαντικό σταθμό του δρόμου του μεταξιού. Στην κορυφή ενός λόφου με πανοραμική θέα της γύρω περιοχής, είναι λεξευμένη στο βράχο μια μεγάλη βουδιστική στούπα, γνωστή ως Takht-e Rostam. Όμως εμένα δεν με συγκλόνισε ο αρχαιολογικός χώρος, όσο μια μικρή πριγκίπισσα που άφησε για πάντα το σημάδι της στην ψυχή μου. Η ιστορία της, στο τέλος της σελίδας.

Αφγανιστάν ξυπόλυτη πριγγίπισσα


Μετά από τη χαρά που ελπίζω να προσφέραμε στο παιδί αυτό, τίποτα δε μου τραβά πλέον το ενδιαφέρον. Μερικές ανούσιες, υπόσκαφες επιμήκεις αίθουσες του μοναστικού παρελθόντος της περιοχής βρίσκονται στον ευρύτερο χώρο του Samangan.

Επιστρέφοντας σταματάμε σε ένα σημείο με θερμές πηγές, με τους ατμούς να δημιουργούν ένα αλλόκοτο, μυστηριώδες σκηνικό εν μέσω της περιβάλλουσας βλάστησης που από τον παγετό μοιάζει με λευκά κοράλλια. 

Οι περιηγήσεις στην επαρχία του Balkh και του Mazar-i-Sharif, θα διαταρρραχτούν από μια ακόμα ακύρωση πτήσης, δημιουργώντας πρόβλημα για την έγκαιρη επιστροφή μας την πρωτεύουσα. Στην αναστάτωση αυτή ήρθε να προστεθεί και μια βαριά γαστρεντερίτιδα του άλλου συνταξιδιώτη μου.


 

4. Καμπούλ

Περισσότερα...

Στο έδαφος των Ταλιμπάν…

Αρχικά ήθελα να κάνουμε τη διαδρομή Mazari-Kabul οδικώς, για να δω όλο αυτό το κομμάτι της χώρας. Εκτός όμως από τη σπατάλη 11-12 ωρών από το χρόνο του συνολικού ταξιδιού, οποιοσδήποτε σώφρων Αφγανός ήταν πολύ αντίθετος με την ιδέα. Εγώ επέμενα, θεωρώντας ότι η βασική αρτηρία της χώρας που ενώνει δύο μεγάλες πόλεις, αποκλείεται να ενέχει υπολογίσιμο κίνδυνο. Φυσικά η αποψή μου ήταν υποθετική και η πραγματικότητα πολύ διαφορετική. Τελικά μια ακόμα ακύρωση πτήσης, θέλοντας και μη επανέφερε την αρχική μου ιδέα, καθώς έπρεπε να επιστρέψουμε με κάθε τρόπο στην πρωτεύουσα και να κάνουμε έγκαιρα το τεστ COVID που ήταν απαραίτητο για την πτήση της επιστροφής. 

Ο Noor οργανώνει ολόκληρη επιχείρηση για τη μεταφορά, τη δική μας και των Ισπανών. Οι τρεις νεαροί εξ αυτών επιβαίνουν σε ένα όχημα sedan κι εμείς στο πιο ευρώχωρο van παραλαμβάνουμε έναν άλλο ηλικιωμένο Ισπανό. 

Το πιο κρίσιμο είναι ότι θα προηγείται ένα όχημα εμπροσθοφυλακής σε συνεχή τηλεφωνική επικοινωνία, που θα ελέγχει την κατάσταση στην περιοχή των Ταλιμπάν την οποία θα διασχίσουμε. 

Η περίπτωση να πέσουμε στα χέρια τους και να μην ξαναδούμε το φως της μέρας είναι υπαρκτή, όμως με ανησυχεί εξίσου και η πιθανότητα να είναι αδύνατη η διέλευση, να πρέπει επιστρέψουμε και να εγκλωβιστούμε στο Mazar-i-Sharif.

Πλησιάζοντας στην περιοχή της πόλης Pol-e-Khomri, η ένταση είναι αισθητή. Ο οδηγός και ο Mahdi είναι φανερά αγχωμένοι, σε αντίθεση με τον Ισπανό συνεπιβάτη μας που έχει πλήρη άγνοια για την περιοχή, την κατάσταση και τον κινδύνο. Το παρουσιαστικό του είναι κατάφωρα δυτικό και με ανησυχεί το πώς θα αντιδράσει σε περίπτωση που πέσουμε σε σημείο ελέγχου των τρομοκρατών.  

Μια ατελείωτη ουρά από φορτηγά καταλαμβάνει το δρόμο και μας αναγκάζει σε ακινητοποίηση. Αυτό δεν είναι καθόλου καθησυχαστικό, όχι μόνο για το φόβο να μας αναγνωρίσουν αλλά και γιατί γνωρίζω πώς όλα αυτά τα οχήματα περιμένουν για να πληρώσουν έναν υπέρογκο φόρο διέλευσης στους τρομοκράτες. Ελισσόμαστε περνώντας από δεξιά παραπλεύρως του δρόμου, ελπίζω να μην έχουν ναρκοθετήσει το έδαφος αυτό. Βλέπουμε ένα ανατιναγμένο humvee (στρατιωτικό όχημα πολλαπλών χρήσεων), πολλά καμμένα φορτηγά στις άκρες του δρόμου. Ίσως δεν είχαν να πληρώσουν, ποιος ξέρει; Σε ένα σημείο οι οδηγοί κατευθύνονται πεζή προς κάποια κτίρια σε απόσταση 100μ από το δρόμο για να αποδώσουν το χαράτσι. Τα Ι.Χ. δεν υποχρεούνται σε φόρο κι ευτυχώς δεν υπάρχει σημείο ελέγχου στο δρόμο. Αδυνατώ να καταλάβω πώς γνωρίζουν το ποιοι πλήρωσαν και ποιοι όχι. Συνεχίζουμε να συναντάμε καμμένα οχήματα, ακόμα και αργότερα στα σημεία ελέγχου του κυβερνητικού στρατού, που προφανώς έχει απλά διακοσμητικό ρόλο και οποιαδήποτε στιγμή μπορούν να τους σκοτώσουν. 

Με ένα αίσθημα επιτυχίας και ανακούφισης ο Mahdi αναφωνεί: OK, we did it! Aποχεραιτούν και πληρώνουν τον ταξιτζή της εμπροσθοφυλακής και συνεχίζουμε απροβλημάτιστα πλέον.

Στη συνέχεια της διαδρομής το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στο ορεινό πέρασμα Salang, ένα στρατηγικό σημείο με υψόμετρο 3.800μ που συνδέει το βόρειο τμήμα της χώρας με το νότο. Το πέρασμα διασχίζει τα βουνά Hindu Kush, αλλά πλέον παρακάμπτεται μέσω μιας σήραγγας. Πριν από την κατασκευή του δρόμου και της σήραγγας, η διαδρομή μεταξύ της Καμπούλ και του βόρειου Αφγανιστάν ήταν κατά πολύ μεγαλύτερη και διαρκούσε τρεις ημέρες. Ο δρόμος δέχεται πολλή κίνηση στρατιωτικών και άλλων βαρέων οχημάτων και είναι σε κακή κατάσταση. Το 2010, το πέρασμα επλήγη από χιονοστιβάδες με πάνω από 16 νεκρούς, θάβοντας μίλια αυτοκινητόδρομου και παγιδεύοντας οχήματα στη σήραγγα. 

Η κατάλευκη διαδρομή έχει θεαματική ομορφιά, άλλωστε βρισκόμαστε στο δυτικό άκρο της ψηλότερης οροσειράς του πλανήτη, των Ιμαλαΐων. Σποραδικά υπάρχουν μικρομάγαζα και χαρακτηριστικοί πίδακες νερού εκτοξεύονται από πλαστικούς σωλήνες σηματοδοτώντας τα υπαίθρια πλυντήρια αυτοκινήτων.

Η ανάβαση και κατάβαση από τον ορεινό όγκο απαιτεί σημαντικό μέρος της διάρκειας του ταξιδιού και ένα ακόμα άγχος μου είναι το να βρω κάλυψη δικτύου στη διαδρομή για να συνδεθώ σε προγραμματισμένη επαγγελματική τηλεδιάσκεψη. Με κάποια καθυστέρηση, μόλις φτάνουμε στα πεδινά τα καταφέρνω. Το background των γυναικών με τα chadaree, των ανδρών με τα partug και τα τουρμπάνια, η γενικότερη πολύβοη πραγματικότητα της χώρας, αποτελούν σίγουρα ένα πρωτότυπο background για τη συνομιλία.

Η παραμονή της Πρωτοχρονιάς δεν είναι εορτάσιμη μέρα στο Αφγανιστάν, η νυχτερινή διασκέδαση απούσα και οι 12 ώρες της διαδρομής αρκετά κουραστικές.

Μια ακόμα αρχή έτους θα με βρει σε τόπο μακρινό, μακριά από φίλους και αγαπημένα πρόσωπα, χωρίς γιορτινή ατμόσφαιρα, εθιμοτυπικά και εορτασμούς, σε ένα χαμηλής ποιότητας ξενοδοχείο. Ειδικότερα φέτος η μέρα αυτή είναι ακόμα πιο βαριά, μελαγχολική, όταν όλη η ανθρωπότητα τη βιώνει σε συνθήκες περιορισμού και κοινωνικών αποστάσεων. 

 

Καμπούλ

Λόγω χρόνου που σπαταλήθηκε από τις ακυρώσεις πτήσεων, αποφασίζουμε να αφαιρέσουμε από τα πλάνα του ταξιδιού την επίσκεψη στην κοιλάδα Pajsheer που θα μας καθήλωνε πάλι για αρκετές ώρες μέσα στο αυτοκίνητο.

Έτσι οι υπόλοιπες δύο μέρες θα αφιερωθούν στην περαιτέρω γνωριμία με την Kabul, αρχής γενομένης με τις υγειονομικές της υποδομές για τη διεξαγωγή του πολυπόθητου τεστ Covid. Ακόμα και μέσα στον ιατρικό χώρο, υπάρχουν αρκετοί που δε φορούν μάσκα, ακόμα κι εδώ θα μπορούσε να υπάρξει εστία μόλυνσης. 

Τα πολύχρωμα σπιτάκια της πόλης που είναι χτισμένα αμφιθεατρικά στους γύρω λόφους, θυμίζουν έντονα τις φαβέλες του Rio De Janeiro στη Βραζιλία. Σε ένα από τα προάστια αυτά, ένας ελικοειδής δρόμος οδηγεί στο τζαμί Kart-e Sakhi, όχι τόσο μεγάλο αλλά αρκετά περίτεχνο, επενδεδυμένο με πλακίδια γαλαζοπράσινων αποχρώσεων. Πλήθος περιστεριών στα οποία αγαπούν να δίνουν τροφή οι μουσουλμάνοι, προσδίδουν στον εξωτισμό του χώρου. Η παρουσία ενόπλων για τη φύλαξη του χώρου είναι έντονη, η πρωτεύουσα των βομβιστικών επιθέσεων παγκοσμίως θα μπορούσε να ονομάζεται… Καμπούμ. Το ναό επισκέπτονται πολλοί Σιίτες Χαζάρα και έχει αποτελέσει στόχο επιθέσεων, όπως το Μάρτιο του 2018 από έναν βομβιστή αυτοκτονίας του ISIS, με θύματα 33 νεκρούς και πολλές δεκάδες τραυματίες. Πολλά παιδιά έπαιζαν στον προαύλιο χώρο και κάποια στιγμή ένας φρουρός σπεύδει να τα επιπλήξει και να κάνει σωματικό έλεγχο για εκρηκτικά σε μερικά από αυτά. Το περιστατικό εμφανίζεται και στο video παρακάτω. 

Συνεχίζουμε στους κήπους Babur, που την εποχή αυτή δεν έχουν ίχνος πρασίνου ούτε πολλούς επισκέπτες. Την άνοιξη ίσως είναι πιο πολυσύχναστο, από όσους κατοίκους της πόλης που έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν το μικρό εισιτήριο εισόδου για να απολάυσουν ενα πικ-νικ. Το ενδιαφέρον περιορίζεται στο μαρμάρινο τάφο του Μογγόλου κατακτητή Babur, της δυναστείας που κυριάρχησε και στην Ινδία.

Αυτό που περίμενα με ανυπομονησία στο ταξίδι αυτό, ήταν η εμπειρία του Bird market, της αγοράς πτηνών στο κέντρο της Καμπούλ, μια δραστηριότητα ιδιαίτερα αγαπητή για τους ντόπιους. Η είσοδος στην αγορά των πτηνών είναι σαν ένα ταξίδι στο παρελθόν, ίσως και εκατό χρόνων πριν, σε μια γωνιά της πόλης άθικτη από τον εκσυγχρονισμό. Το πιο περιζήτητο όλων των πτηνών που πωλούνται είναι το kowk, ένα είδος πέρδικας πτηνομαχιών. Τα πτηνά είναι πολύτιμα για τους ιδιοκτήτες τους, δέχονται μεγάλη φροντίδα και τα κρατούν σε θολωτά κλουβιά που αποτελούν έργα τέχνης από μόνα τους. Τα Kowk αγωνίζονται τα πρωινά της Παρασκευής σε γρήγορες μάχες, αποφέυγοντας σοβαρούς τραυματισμούς, με τους θεατές να στοιχηματίζουν στο αποτέλεσμα. 

Πιο ειρηνικά είναι τα μυριάδες καναρίνια και τα υπόλοιπα οικόσιτα, που διατηρούνται απλώς για το τραγούδι τους. Αφθονούν επίσης τα περιστέρια, κοινό θέαμα στους ουρανούς της Καμπούλ. Ο συνωστισμός του πλήθους είναι ασφυκτικός στην αγορά, αυτή άλλωστε είναι και η γοητεία τέτοιων τόπων. Αν δεν υπήρχε η πανδημία και ο μόνιμος φόβος βομβιστικής επίθεσης, θα ήταν πιο ανέμελη η τόσο κοντινή συναναστροφή με τους ενθουσιώδεις παρευρισκόμενους.

Σε μια μεγάλη, ανοιχτή έκταση της πόλης, μεγάλος αριθμός νέων επιδίδεται σε προπόνηση κρίκετ – κι εδώ κατάλοιπα των Βρετανών- και ιππασίας. Μιας και δεν καταφέραμε να βρεθούμε μια Παρασκευή σε κάποια από τις πόλεις που διοργανώνεται το εθνικό σπορ ιππασίας Buzkashi, θα αρκεστούμε σε αυτό. Δε μου κάνει εντύπωση το ότι βέπω για ακόμη μια φορά, μικρά παιδιά -κορίτσια λιγότερο των 10 ετών αυτή τη φορά- να οδηγούν μοτοσικλέτα!

Το εντυπωσιακό μαυσωλείο προς τη μνήμη του βασιλιά Ναντίρ Σάχ, βρίσκεται σε περίοπτη θέση στην κορυφή ενός λόφου της ανατολική Καμπούλ με πανοραμική θέα της πόλης. Είχε καταστραφεί σημαντικά στον πόλεμο αλλά πλέον αναστηλώθηκε και στέκει επιβλητικό, φτιαγμένο από μαύρο μάρμαρο, με μνημειώδεις κίονες και έναν τεράστιο μεταλλικό θόλο. Ο βασιλιάς δολοφονήθηκε το 1933, όπως οι περισσότεροι ηγέτες του Αφγανιστάν συναντούν τη μοίρα τους και αργότερα ενταφιάστηκε εδώ και η σύζυγός του, Ζαχίρ Σάχ που πέθανε λίγο πριν να επιστρέψει από την εξορία μετά την πτώση των Ταλιμπάν. Η είσοδος στο μαυσωλείο δεν επιτρέπεται.

Λίγο παρακάτω βρίσκονται μερικοί διάσπαρτοι τάφοι και ένα ακόμα μνημείο που έχει εμφανή τα σημάδια καταστροφής του πολέμου.

Το πέταγμα χαρταετών είναι μια δημοφιλής συνήθεια στο λόφο του Teppe Maranjan, είδικότερα στους εορτασμούς του Nauroz (νέου έτους των μουσουλμάνων).

Το βράδυ ο συνταξιδιώτης μου επισκέπτεται τον οδοντίατρο που αποδείχτηκε απατεώνας και μετά βίας του ολοκλήρωσε την αποκατάσταση του δοντιού, σε μια αμφιβόλου ποιότητας εργασία. Η ψυχολογική και σωματική του κατάσταση στην οποία συμβάλλει και η γαστρεντερίτιδα, είναι πεσμένη.

Συναντιόμαστε για δείπνο με τον Αφγανό πρόξενο της Αθήνας, που τις μέρες αυτές βρίσκεται στην πατρίδα του. Το πολυτελές εστιατόριο Bukhara διαθέτει και αίθουσα εσωτερικά, σε απόσταση ασφαλείας από την είσοδο που παρά τη φύλαξη θα μπορούσε να αποτελέσει στόχο. Το μενού μας είναι γνωστό γιατί είχαμε παραγγείλει πολλές φορές delivery στο δωμάτιο του ξενοδοχείου. Ο ευγενέστατος πρόξενος που κατάγεται από ένα χωριό μόλις 60χλμ από την Καμπούλ, δε μπορεί να επισκεφτεί τη γενέτειρά του γιατί ως κυβερνητικό στέλεχος αποτελεί στόχο.

Η τελευταία μέρα ξεκινά με το αποτέλεσμα του τεστ, που αισίως βγήκε αρνητικό και με έκανε να ξεσπάσω σε επιφώνημα ενθουσιασμού και επιτέλους να με βρω ψυχική ηρεμία. Ο φόβος του να μείνουμε 14 μέρες καραντίνα στην Καμπούλ έχει εξαλειφθεί. Επισκεπτόμαστε το αρχαιολογικό μουσείο, με κάποια ενδιαφέροντα ευρήματα των ελληνιστικών χρόνων και της ελληνοβουδιστικής τέχνης Gandhara. Δυστυχώς από τις λεηλασίες του πολέμου δε σώζονται αρκετά ευρήματα, είχα θαυμάσει πολύ περισσότερα στου μουσείο της Peshawar στο Πακιστάν.

Ακριβώς δίπλα βρίσκεται το παλάτι Darul Aman, δημοφιλές ως ερείπιο της εποχής του πολέμου και πλέον σε στάδιο αναστήλωσης με τη συμμετοχή ομάδας διεθνών αρχιτεκτόνων. Στα μελλοντικά πλάνα για τη χρήση του περιλαμβάνονταν η στέγαση του κοινοβουλίου που τελικά απορρίφθηκε. Η είσοδος δυστυχώς δεν επιτρέπεται, ούτε καν η φωτογράφιση εξωτερικά.

Αφιερώνουμε κάποιο χρόνο σε αγορές χαλιών, στα οποία έχει παράδοση η χώρα και άλλων χειροποίητων αναμνηστικών. Λίγο πριν την επιστροφή, απολαμβάνουμε στιγμές χαλάρωσης σε αναψυκτήριο πάνω απ’ τις όχθες της λίμνης Qargha, λίγο έξω από την πόλη.

Το Αφγανιστάν αποτέλεσε για εμένα μια πολύτιμη ταξιδιωτική εμπειρία. Ένας τόπος πολύπαθος, που από τους περισσότερους θεωρείται μια κόλαση πολέμου, κοινωνικών και πολιτικών προβλημάτων, θρησκευτικού φανατισμού, μια χώρα που κανείς δεν επιθυμεί να βρεθεί. Για εμένα όμως, αποτέλεσε έναν σπάνιο, απαγορευμένο καρπό στον ταξιδιωτικό μου χάρτη, έναν τόπο που διατηρεί αυθεντικά και αναλλοίωτα τα μυστικά του.

©Αλέξανδρος Τσούτης

Share this Post

Η ΠΡΙΓΚΙΠΙΣΣΑ ΤΟΥ SAMANGAN

Αφγανιστάν ξυπόλυτη πριγγίπισσα

To Samangan είναι ένας αρχαιολογικός χώρος στο βόρειο Αφγανιστάν, όπου σώζονται μνημεία της Βουδιστικής περιόδου που χρονολογούνται στον 4ο και 5ο αιώνα μ.Χ. Σήμερα, μεγάλο μέρος της επαρχίας Balkh είναι υπό τον έλεγχο των Taliban, σε έναν πόλεμο που μαίνεται εδώ και 40 χρόνια.

Εκεί, στη στούπα Takht-e Rostam που είναι λαξευμένη εξολοκλήρου στο βράχο, βαδίζοντας ανέμελος στην υποσκαφή περίμετρο, ένιωσα μια παρουσία να με ακολουθεί.

Ένα κοριτσάκι ηλικίας περίπου 5 ετών, με βρόμικα ρουχαλάκια και μαλλιά κι ένα άδειο τσουβαλάκι που κρατούν συχνά τα παιδιά στη χώρα αυτή, με παραπονεμένο και φοβισμένο βλέμμα, ερχόταν πίσω μου. Είχε μόνο ένα παπουτσάκι και πατούσε με τα λασπωμένα ποδαράκια της στο παγωμένο έδαφος που σε κάποια σημεία το χιόνι διατηρούνταν ακόμα! Όταν σταματούσα εγώ, το ίδιο έκανε κι εκείνη, όταν συνέχιζα ακολουθούσε τα βήματά μου . Προσπάθησα να της μιλήσω με πραότητα, να την κάνω να χαμογελάσει. Το παιδί έμοιαζε σα να ήθελε να κλάψει. Τελικά την πρόλαβα εγώ… πλάνταξα… προσπαθώντας μάταια να κρύψω τα δάκρυα πίσω από τα σκούρα γυαλιά ώστε να μη με αντιληφθεί. 

Στις αναπτυσσόμενες χώρες που ταξιδεύω έχω συναντήσει μεγάλη φτώχεια, πολλά παιδιά που ζουν σε συνθήκες απόλυτης ανέχειας… κι έχω συγκινηθεί πάμπολλες φορές, ειδικά όταν δε μπορώ να βοηθήσω, όταν τα μολύβια και τα τετράδια αποτελούν σταγόνα στον ωκεανό… Όμως αυτή η ξυπόλυτη πριγκίπισσα μου σπάραξε την καρδιά!

Στο αυτοκίνητο είχα πολλούς μαρκαδόρους για τα παιδάκια του Αφγανιστάν, ένα δεύτερο ζευγάρι κάλτσες, αρκετές γκοφρέτες είχαν και οι συνταξιδιώτες μου. Το παιδάκι τα κρατούσε με δυσκολία στην αγκαλιά του χωρίς να αλλάζει το βλέμμα, ούτε η διάθεσή του. Δεν ήταν δυνατό να παραμείνει το παιδί αυτό έτσι. Παρακαλέσαμε τον οδηγό να μας πάει στην πόλη για να της αγοράσουμε παπούτσια. Μας έκανε τη χάρη, μέσα σε άλλη μια χαοτική και επικίνδυνη πόλη, βρήκαμε παιδικές κάλτσες και τέλεια sneakers σε μέγεθος κατάλληλο και για τα επόμενα χρόνια. 

Η μικρή πριγκίπισσα μας περίμενε εκεί όταν επιστρέψαμε, σχεδόν μια ώρα αργότερα. Της πλύναμε τα ποδαράκια και της φορέσαμε τα ολοκαίνουρια παπουτσάκια της. Η μικρή ήταν ακόμα ντροπαλή και αμήχανη μέχρι που φύγαμε, ενώ δεν παρέλειψε να πάρει και το παλιό παπουτσάκι της. Τότε είδαμε τη μικρή Αφγανή να τρέχει χαρούμενη στις πλαγιές του Samangan, μια πριγκίπισσα στο βασίλειό της…

 


Video




Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *